อานาปานสติสมาธิ: ความรู้และการประยุกต์ : หน้า 88/266

ประโยค๘ - วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๒ ตอน ๑ - หน้าที่ 88 อย่างไร ? เฉลยว่า พระพุทธาธิบายมีอยู่ว่า "อันอานาปานสติสมาธินี้ จะได้เป็นธรรมไม่ละเมียดหรือไม่ประณีตโดยปริยายไร ๆ เหมือนอย่าง อสุภกรรมฐาน ซึ่งละเมียดและประณีตแต่โดยปฏิเวธอย่างเดียว แต่ไม่ ละเมียดไม่ประณีตทางอารมณ์เลย เพราะมีอารมณ์หยาบ และมีสิ่งปฏิกูล เป็นอารมณ์ (เช่นนั้น) หามิได้ ที่แท้เป็นธรรมชื่อว่าละเมียด คือ เรียบ ราบดับเย็น เพราะทั้งละเมียดโดยอารมณ์ เพราะทั้งละเมียดโดยองค์ที่ นับว่าปฏิเวธ ชื่อว่าประณีต คือ ไม่ทำให้เบื่อ เพราะทั้งประณีตโดย อารมณ์ เพราะทั้งประณีตโดยองค์" ดังนี้ เพราะเหตุนั้น จึงตรัสว่า "(อานาปานสติสมาธิ) เป็นธรรมละเมียดแท้ด้วย ประณีตแท้ด้วย" [แก้ อเสจนโก] ส่วนในคำว่า "อเสจนโก จ สุโข จ วิหาโร เป็นธรรมเครื่อง พักอยู่อันละมุนละไมและเป็นสุขด้วย" นั้น มีอรรถาธิบายว่า เสจนะ (ความเปียก) ไม่มีแก่อานาปานสติสมาธินั้น เหตุนั้น อานาปานสติ สมาธินั้นจึงชื่อว่า อเสจนโก-ละมุนละไม (เหมือนข้าวสวย) คือ ไม่เปรอะ ไม่ปน แยกเป็นหนึ่งได้จำเพาะตัว หมายความว่า ความ ละเมียดในอานาปานสติสมาธินี้ หามีโดยบริกรรมหรือโดยอุปจารก็ตาม ไม่ อานาปานสติสมาธินี้ เป็นธรรมละเมียดด้วย ประณีตด้วย โดย สภาวะของตนแท้ จำเดิมแต่อาทิสมันนาหาร (การเริ่มต้นประมวลจิต เข้าทำกรรมฐาน) ไป ส่วนอาจารย์ลางเหล่ากล่าวว่า บทว่า * มหาฎีกาว่า เกจิอาจารย์ที่ว่านี้ หมายถึงอาจารย์วัดอุตตรวิหาร (วัดเหนือ ?) อยู่ที่ไหน ไม่บอก