การเจริญอุเบกขาในพระโยคาวจร : หน้า 208/266

ประโยค๘ - วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๒ ตอน ๑ · - หน้าที่ 207 ว่า "อนึ่ง ภิกษุมีใจสหรคตกับอุเบกขาแผ่ไปตลอดทิศหนึ่งอยู่อย่างไร คือ ภิกษุแผ่อุเบกขาไปยังสัตว์ทั้งปวง เหมือนอย่างได้เห็นบุคคลผู้หนึ่ง ซึ่งเป็นที่พอใจก็มิใช่ ไม่พอใจก็มิใช่ แล้วจึงวางเฉยอยู่ฉะนั้น" ดังนี้ เพราะเหตุนั้น พระโยคาวจรครั้นยังอุเบกขาให้เกิดขึ้นได้ ในบุคคล กลาง ๆ โดยนัยที่กล่าวแล้ว ทีนี้จึงยังอุเบกขาให้เกิดในบุคคลที่รัก แต่ นั้นในสหายนักเลง ต่อนั้นในคนที่เป็นศัตรูแล แล้วทำสีมสัมเภทโดย (วางใจ) เป็นกลางในบุคคลทั้งปวงคือ ในบุคคล ๓ ตามที่กล่าวมานี้ และในตนเอง แล้วเสพนิมิตนั้นให้ยิ่ง เจริญนิมิตนั้น ทำนิมิตนั้นให้มาก เมื่อพระโยคาวจรทำไปอย่างนั้น จตุตถฌาน (หรือปัญจมฌาน) จะ เกิดขึ้นตามนัยที่กล่าวแล้วในปฐวีกสิณนั้นแหละ มีปัญหาว่า "ก็จตุตถฌาน (ที่ว่า) นี้ เกิดแก่พระโยคาวจรผู้ ได้ตติยฌานที่เกิดในกรรมฐานอื่น มีปฐวีกสิณเป็นต้นด้วยหรือ ?" ตอบว่า "หาเกิดไม่" ถามว่า "เพราะเหตุอะไร ?" ตอบว่า "เพราะความที่มีอารมณ์ไม่สมกัน แต่เกิดแก่ผู้ได้ ตติยฌานที่เกิดในพรหมวิหารภาวนา มีเมตตาภาวนาเป็นต้นเท่านั้น เพราะมีอารมณ์สมกัน" ส่วนวิกุพพนา และความได้อานิสงส์ ต่อแต่นั้นไป บัณฑิตพึง ทราบตามนัยที่กล่าวแล้ว ในเมตตาภาวนานั้นเทอญ นี้เป็นกถาอย่างพิสดารในการเจริญอุเบกขา * อภิ. วิ. ๒๕/๓๓๔