ความสำคัญของเมตตาฌานในพระโยคาวจร : หน้า 183/266

ประโยค๘ - วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๒ ตอน ๑ - หน้าที่ 182 เมื่อใด พระโยคาวจรผู้มีจิตคิดเกื้อกูลแก่สัตว์ ทั้งหลาย ยังเห็นความต่างกันในคน ๔ คน คือใน ตน ในคนที่เกื้อกูล (คือรัก) กัน ในคนกลาง ๆ กัน และในคนไม่เกื้อกูล (คือเกลียด) กันอยู่ เมื่อนั้นยังไม่เรียกว่าเป็นผู้ฉลาดได้เมตตา (ฌาน) อย่างที่ต้องการ ต่อเมื่อใด แดนทั้ง ๔ ภิกษุ (โยคาวจร) รวมเข้าด้วยกันแล้ว แผ่เมตตาไปยัง สัตวโลกทั้งปวง กับทั้งเทวดาด้วย เสมอกันหมด เมื่อนั้น เธอผู้มีเมตตาไม่ปรากฏแดน จึงได้ชื่อว่า เป็นผู้ยิ่งใหญ่ (ในเมตตาภาวนา) กว่าพระโยคา วจรรูปก่อน [เมตตาฌาน] ในกาลเสมอกับกาลที่รวมแดน คนได้อย่างนี้นั่นแล ภิกษุ (โยคา จวร) นี้ ก็เป็นอันได้นิมิต และอุปจารด้วย ก็แลครั้นทำการรวม แดนแล้ว เธอเสพยิ่งขึ้นไป เจริญทำให้มากขึ้นไปซึ่งนิมิตนั้นแหละ ก็จะบรรลุอัปปนา ตามนัยที่กล่าวแล้วในปฐวีกสิณ โดยไม่ยากเลย ด้วยภาวนานุโยคเพียงนี้ ปฐมฌานที่สหรคตกับเมตตาอันละองค์ ๕ ประกอบด้วยองค์ ๕ มีความงาม ๓ ประการ ถึงพร้อมด้วยลักษณะ มหาฎีกาว่า นิมติ ในที่นี้ ก็คือสีมส้มเภทนั่นเอง (ไม่ใช่นิมิตอย่างนิมิตในกสิณ) เพราะเมื่อได้สมสัมเภทแล้ว นิวรณ์จึงระงับ กิเลสจึงชมไป จิตจึงตั้งมั่นเป็นอุปจารสมาธิ