วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๒ ตอน ๑ - รูปสัญญาและอารมณ์ : หน้า 238/266

ประโยค๘ - วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๒ ตอน ๑ - หน้าที่ 237 รูปเป็นสัญญาแห่งอารมณ์นั้น เหตุนั้น อารมณ์นั้นจึงชื่อ รูปสัญญะ (มีรูปเป็นสัญญา) อธิบายว่า ฌานนั้นมีรูปเป็นชื่อ" ดังนี้ พึงทราบว่า เป็นคำเรียกอารมณ์ของรูปาวจรณานนั้น อันต่างโดยกสิณ (๕) มี ปฐวีกสิณ เป็นอาทิ [แก้สมติกุกมา] บทว่า เพราะก้าวล่วง คือเพราะหายรัก และเพราะดับ ถามว่า คำอธิบายมีอย่างไร ? แก้ว่า "เพราะหายรัก และเพราะดับ คือ เหตุที่หายรักและเหตุที่ดับไป แห่งรูปสัญญาทั้งหลาย ที่ได้แก่ฌาน ๑๕ โดยจัดเป็นกุศล วิบาก และกิริยา (อย่างละ ๕ เหล่านั้น และรูป สัญญาทั้งหลายที่ได้แก่อารมณ์ ๕ ตามจำนวนกสิณ มีปฐวีกสิณเป็นต้น เหล่านั้น โดยทุกส่วน หรือไม่มีส่วนเหลือ จึงเข้าถึงอากาสานัญจายตนะ อยู่ได้ เพราะว่าผู้มีรูปสัญญายังไม่ก้าวล่วงไปโดยประการทั้งปวง ไม่ อาจเข้าถึงอากาสา ถึงอากาสานัญจายตนะนั้นอยู่ได้" เพราะเหตุที่การก้าวล่วง สัญญาย่อมไม่มีแก่ผู้ยังไม่หายรักในอารมณ์ แต่ครั้นสัญญาทั้งหลายก้าว ล่วงไปแล้ว อารมณ์ก็เป็นอันก้าวล่วงอารมณ์ไว้ ในอากาสานัญจา ยตนะนั้น ตรัสแต่การก้าวล่วงสัญญาไว้ในวิภังค์ อย่างนี้ว่า "บรรดา สัญญาเหล่านั้น รูปสัญญาทั้งหลายเป็นอย่างไร ? สัญญา คือ ความจำได้ ความหมายรู้อันใดแห่งภิกษุผู้ถึงพร้อม หรือเข้าถึงซึ่งรูปาวจรสมาบัติ * เทียบกับ รุเป สญฺญา รูปสัญญาติ เอว... ท่อนหน้าแล้วท่านหลังคือ รูป สญฺญา... วุตต์ โหติ เอว... นำจะประกอบ อิติ ที่ โหติ ในที่นี้แปลตามที่เข้าใจนี้