ข้าศึกของพรหมวิหาร : หน้า 213/266

ประโยค๘ - วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๒ ตอน ๑ - หน้าที่ 212 [ข้าศึกใกล้และไกลของพรหมวิหาร] อนึ่ง ในพรหมวิหาร ๓ นั่น แต่ละข้อมีข้าศึกข้อละ ๒ ๆ โดย เป็นข้าศึกใกล้และข้าศึกไกล ความพิสดารว่า ราคะเป็นข้าศึกใกล้ของ เมตตาพรหมวิหาร เพราะความที่เมตตากับราคะมีส่วนเสมอกัน โดย มองดูแต่ส่วนที่เป็นคุณ ดุจข้าศึกของคนที่มันเที่ยวอยู่ใกล้ ๆ มันย่อม ได้ช่องโดยง่าย เพราะเหตุนั้น เมตตา พระโยคาวจรต้องรักษาให้ดี (ให้ไกล) จากราคะ (ส่วน) พยาบาทเป็นข้าศึกไกล (ของเมตตา) เพราะเมตตากับพยาบาทมี (สภาพ) ส่วนที่เป็นของตนไม่เหมือนกัน ดุจข้าศึกของคนที่มันซุ่มอยู่ในป่าดงมีภูเขาเป็นต้น เพราะฉะนั้น พระโยคาวจรจึงไม่ต้องกลัวแต่พยาบาทนั้น เจริญเมตตาไปเถิด อัน ข้อที่ว่าบุคคลจักเจริญเมตตาด้วย ทำอาการโกรธไปด้วย นั่นเป็นอฐานะ (คือเป็นไปไม่ได้) เคหสิตโทมนัส อันมา (ในบาลี) โดยนัยว่า "เมื่อบุคคล เห็นความไม่ได้ซึ่งรูปทั้งหลายที่พึงรู้ทางจักษุ อันน่าปรารถนาน่าใคร่น่า เจริญใจน่ารื่นรมย์ใจ ประกอบไปด้วยโลกามิส โดยความ (เสียใจว่า) ไม่ได้ก็ดี เมื่อระลึกถึงรูปารมณ์เห็นปานนั้นที่ไม่เคยได้มาก่อน ที่ล่วง ไปแล้ว ที่ดับไปแล้ว ที่แปรไปแล้วก็ดี โทมนัสเกิดขึ้น โทมนัสใด มีรูปอย่างนี้ โทมนัสนั้น เรียกว่า เคหสิต โทมนัส (ความเสียใจอิง กามคุณ)” ดังนี้เป็นต้น เป็นข้าศึกใกล้ของกรุณาพรหมวิหาร เพราะ กรุณากับเคหสิตโทมนัสมีส่วนเสมอกัน โดยมองดูแต่วิบัติ (คือส่วน - ม. อุ. ๑๔/๔๐๓