วิสุทธิมรรค แปล ภาค ๒ ตอน ๑ : หน้า 3/266

ประโยค๘ - วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๒ ตอน ๑ - หน้าที่ 3 (คน) เร้นอยู่ (ในเสนาสนะอันสมควร) แล้วยังมนสิการให้เป็นไป โดยแยบคายว่า "มรณ ภวิสฺสติ ชีวิตินทรีย์ อุปจฺฉิชชิสสติ ความตายจักมี ชีวิตินทรีย์จักขาด" ดังนี้ หรือว่า "มรณ มรณ์ ตาย ตาย" ดังนี้ก็ได้ เพราะเมื่อยังมนสิการให้เป็นไปโดยไม่แยบคาย ความโศกจะเกิดขึ้นในเพราะไประลึกถึงความตายของอิฏฐชน (คนรัก) เข้า ดุจความโศกเกิดแก่มารดาผู้ให้กำเนิดในเพราะไประลึกถึงความ ตายของบุตรที่รักเข้าฉะนั้น ความปราโมชจะเกิดขึ้น ในเพราะระลึกถึง ความตายของอนิฏฐชน (คนเกลียด) ดุจความบันเทิงใจเกิดขึ้นแก่คน ที่มีเวรกันทั้งหลาย ในเพราะระลึกถึงความตายของเวรีชน (คนเป็น เวรกัน) ฉะนั้น ความสังเวชจะไม่เกิดขึ้นในเพราะระลึกถึงความตาย ของมัชฌัตตชน (คนที่เป็นกลาง ๆ) ดุจความสลดใจไม่เกิดขึ้นแก่ สัปเหร่อ ในเพราะเห็นซากคนตายฉะนั้น ความสะดุ้งกลัว เกิดขึ้นแก่ คนชาติขลาด เพราะเห็นเพชฌฆาตผู้เงื้อดาบ (จะฟันเอา) ฉะนั้น ความเกิดขึ้นแห่งความโศกเป็นต้นนั้นทั้งหมดนั่น ย่อมมีแก่บุคคลผู้ไร้ สติ และสังเวคะ และญาณ เพร เพราะเหตุนั้น พระโยคาวจรจึงดูสัตว์ ที่ถูกฆ่าและที่ตาย (เอง) ในที่นั้น ๆ แล้วคำนึงถึงความตายของพวก สัตว์ที่ตายซึ่ง (มัน) มีสมบัติ (คือความพร้อมมูลต่าง ๆ) ที่ตนเคย เห็นมา ประกอบสติ และสังเวคะ และญาณเข้า ยังมนสิการให้เป็น ไปโดยนัยว่า "มรณ์ ภวิสฺสติ ความตายจักมี" ดังนี้ เป็นต้นเถิด ด้วยว่า เมื่อ (ยังมนสิการ) ให้เป็นไปอย่างนั้น จัดว่าให้เป็นไปโดย