การบันเทิงด้วยอำนาจสมาธิและวิปัสนา : หน้า 137/266

ประโยค๘ - วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๒ ตอน ๑ - หน้าที่ 137 ปยุตธรรม ในขณะที่เข้าฌานอยู่นั้น (อย่างนี้เรียกว่า บันเทิงด้วย อำนาจสมาธิ) ถามว่า บันเทิงด้วยอำนาจวิปัสนาอย่างไร ? แก้ว่า ภิกษุ ครั้นเข้าฌาน ๒ ที่มีปีติ (เป็นองค์) ออกแล้วพิจารณาปีติอัน สัมปยุตกับฌาน โดยความสิ้นไปเสื่อมไป เธอทำปีติอันสัมปยุตกับฌาน ให้เป็นอารมณ์ ยังจิตให้บันเทิง ให้ปลื้มอยู่ในขณะที่เห็นด้วยวิปัสนา อยู่ (นั้น) อย่างนี้ ผู้ปฏิบัติดังนี้เรียกว่า "สำเหนียกว่า เราจักเป็นผู้ยังจิตใช้บันเทิง ยิ่ง หายใจออกหายใจเข้า" ข้อว่า สมาทห์ จิตต์ นั้น ความว่า ดำรงจิตให้เสมอ คือตั้ง จิตให้เสมอในอารมณ์ ด้วยอำนาจฌาน มีปฐมฌานเป็นอาทิ หรือ อนึ่ง เมื่อภิกษุเข้าฌานเหล่านั้นออกแล้วพิจารณาจิตอันสัมปยุตกับฌาน โดยความสิ้นไปเสื่อมไปอยู่ ขณิกจิตเตกัคคตา (ความมีอารมณ์เดียว แห่งจิตอันตั้งอยู่ชั่วขณะหนึ่ง) เกิดขึ้นเพราะความรู้แจ้ง (ไตร) ลักษณะ ในขณะแห่งวิปัสนา ภิกษุดำรงจิตให้เสมอ คือตั้งจิตให้เสมอใน อารมณ์แม้ด้วยอำนาจขณิกจิตเตกัคคตาอันเกิดขึ้นอย่างนั้นก็ดี เรียกว่า "สำเหนียกว่า 'เราจักตั้งจิตมั่นหายใจออกหายใจเข้า" ข้อว่า วิโมจย์ จิตต์ นั้น ความว่า ภิกษุเปลื้องปลดจิตจาก นีวรณ์ทั้งหลายด้วยปฐมฌาน เปลื้องปลดจิตจากวิตกวิจารด้วยทุติยฌาน เปลื้องปลดจิตจากปีติด้วยตติยฌาน เปลื้องปลดจิตจากสุขทุกข์ด้วย จตุตถฌาน หรืออนึ่ง ภิกษุเข้าฌานเหล่านั้นออกแล้วพิจารณาจิตที่ * หมายความว่า ตั้งแน่วเป็นอัปปนา ไม่หดหูไม่ฟุ้งซ่าน ไม่ยุบไม่ฟู