การเจริญอากิญจัญญายตนะในพระโยคาวจร : หน้า 249/266

ประโยค๘ - วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๒ ตอน ๑ - หน้าที่ 248 อากิญจัญญายตนะ ส่วนพระโยคาวจรผู้ใคร่จะเจริญอากิญจัญญายตนะ จึงเป็นผู้ ประพฤติวสีภาวะ (ทำให้นิชำนาญ) ในวิญญาณัญจายตนสมาบัติ โดยอาการ ๕ แล้ว (พิจารณาให้) เห็นโทษในวิญญาณัญจายตนะ ว่า "สมาบัตินี้มีข้าศึกคืออากาสานัญจายตนะอยู่ใกล้ และไม่ละเอียดดัง อากิญจัญญายตนะ" ดังนี้แล้ว ตัดความพอใจในวิญญาณัญจายตนะ นั้นเสีย ใส่ใจถึงอากิญจัญญายตนะ โดยว่าเป็นธรรมละเอียดแล้ว ทำใน ใจถึงความไม่มี ความเปล่าว่าง อาการที่ว่างเปล่าไปแห่งความรู้สึกใน อากาสานัญจายตนะ ที่เป็นอารมณ์แห่งวิญญาณัญจายตนะนั้นนั่นแหละ ถามว่า พึงทำในใจอย่างไร ? เฉลยว่า อย่าใส่ใจถึงความรู้สึกอันนั้น นึกหน่วงทำในใจกำหนดใจอยู่แต่ว่า นตฺถิ นตฺถิ - ไม่มี ไม่มี" หรือว่า 'สุญฺญ์ สุญฺญ์ - เปล่า เปล่า' หรือว่า "วิวิตต์ วิวิตต์ - ว่าง ว่าง ดังนี้แล้ว ๆ เล่า ๆ ทำจนเป็นตักกาหตะวิตักการตะ เมื่อเธอยังจิตให้ ท่องไปในนิมิตนั้นเนือง ๆ อย่างนั้น นิวรณ์ทั้งหลายจะระงับ สติจะตั้ง มั่น จิตจะเป็นสมาธิชั้นอุปจาร เธอต้องเสพเจริญกระทำให้มากซึ่งนิมิต นั้นเนือง ๆ ไป เมื่อเธอทำไปอย่างนั้น อากิญจัญญายตนจิตย่อมจะ แนบแน่น (เป็นอัปปนา) อยู่ในความเปล่าความว่าง หรือความไม่มี แห่งมหัคคตวิญญาณ (ความรู้สึกในฌาน ?) ที่แผ่เป็นไปอยู่ทั่วอากาศ (นิมิต) นั้นนั่นแหละ ดังวิญญาณัญจายตนะ (จิต) แนบแน่นอยู่ใน มหัคคตวิญญาณที่แผ่อยู่ที่อากาศ (นิมิต) ฉะนั้น