การพิจารณาความละเอียดของกายสังขารในวิสุทธิมรรค : หน้า 108/266

ประโยค๘ - วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๒ ตอน ๑ - หน้าที่ 108 เล่า ก็นับว่ายังหยาบ ต่อตอนที่กำหนดทั้งรูปทั้งอรูปจึงละเอียดเข้า แม้ กายสังขารในตอนที่กำหนดทั้งรูปทั้งอรูปนั้นก็นับว่ายังหยาบ ในตอนที่ กำหนดปัจจัย (ของนามรูป) จึงละเอียดเข้า การสังขารในตอนที่ กำหนดปัจจัยนั้นเล่าก็นับว่ายังหยาบ ต่อตอนที่เห็นนามรูปพร้อมทั้ง ปัจจัยจึงละเอียดเข้า แม้กายสังขารในตอนที่เห็นนามรูปพร้อมทั้งปัจจัย นั้นก็นับว่ายังหยาบ ถึงตอนที่เป็นวิปัสนา อันมี (ไตร) ลักษณ์เป็น อารมณ์ จึงละเอียดเข้า" ในทุรพลวิปัสนา (วิปัสนากำลังอ่อน) ก็นับว่ายังหยาบ ในพลววิปัสนา" (วิปัสนากำลังกล้า) จึงละเอียดเข้า ในวิปัสนานั้น ความระงับแห่งกายสังขารอันเป็นไปในกาลตอน แรก ๆ ด้วยกาลตอนหลัง ๆ (โดยลำดับ) บัณฑิตก็พึงทราบโดยนัย ที่กล่าวมาก่อนนั้นเถิด" ๆ ความหยาบและละเอียดก็ดี ความระงับก็ดี (แห่งกายสังขาร) ในข้อ ปสฺสมฺภย์ กายสงฺขาร์ อสฺสสิสฺสามิ ---- ปสฺสสิสฺสามิ นี้ บัณฑิตพึงทราบโดยประการดังกล่าวมาฉะนี้เข ะนี้เทอญ ด. (อรรถาธิบายในปฏิสัมภิทามรรค] ส่วนในปฏิสัมภิทา ท่านกล่าวความแห่งข้อนี้ พร้อมทั้งคำท้วง ปาฐะในฉบับวิสุทธิมรรคพิมพ์ครั้งที่ ๓ ลงหัวตาปูคั่นประโยคไว้หลัง โอฬาริโก ทุกแห่งนั้น คลาดเคลื่อนไป ที่ถูกควรลงคั่นหลัง สุขุโม เพราะประโยคความสุดลงที่ สุขุโม ทุกแห่ง ๒. มหาฎีกาว่า ตอนพิจารณากลาปเป็นลักขณารัมมณิกวิปัสนา ตั้งแต่นิพพิทานุปัสนาไป จัดเป็น พลววิปัสนา หย่อนกว่านั้นเป็นทุรพลวิปัสนา ๓. คือให้ประกอบความเช่นเดียวกับที่กล่าวในสมถนัย เช่นว่ากายสังขารอันเป็นไปในตอนที่ยังมิได้ กำหนด มาระงับลงในตอนกำหนดมหาภูตรูป กายสังขารอันเป็นไปในตอนกำหนดหมาภูตรูป มาระงับลงในตอนอุปาทารูป----ดังนี้เป็นต้น