วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๒ ตอน ๑ - การเข้าใจจิตและเวทนา : หน้า 136/266

ประโยค๘ - วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๒ ตอน ๑ - หน้าที่ 136 กล่าวแล้วใน (ตอนแก้) กายสังขาร โดยพิสดาร” อนึ่ง ในบทเหล่านั้น ในบทปีติ ท่านกล่าวเวทนาโดยแง่ปีติ ในบทสุข กล่าวเวทนา โดยรูปของมันเอง ในบทจิตตสังขาร ๒ บท นับว่ากล่าวเวทนาที่ ประกอบกันกับสัญญา เพราะบาลี (ในปฏิสัมภิทามรรค) ว่า "สัญญาและเวทนาเป็นเจตสิก ธรรม (๒) นั้นเนื่องกับจิต เป็นจิตต สังขาร" ดังนี้แล" บัณฑิตพึงทราบว่าจตุกกะนี้ตรัสโดยนัยแห่งเวทนานุปัสนา ด้วย ประการฉะนี้ (จตุกกะที่ ๓] แม้ จิตตปฏิสเวทิตา (ความกำหนดรู้จิต) ในจตุกกะที่ ก็พึงทราบว่าเนื่องด้วยฌานทั้ง 4 ข้อ ข้อว่า อภิปปโมทย์ จิตต์ นั้น ความว่า ภิกษุสำเหนียกว่าเราจักเป็นผู้ยังจิตให้บันเทิง ให้ปลื้ม ให้ร่าเริง ให้เบิกบาน หายใจออกหายใจเข้า ความบันเทิงในข้อนั้น ย่อมมีด้วยอาการ ๒ คือด้วยอำนาจสมาธิ ๑ ด้วยอำนาจวิปัสนา ๑ ถามว่า บันเทิงอำนาจสมาธิอย่างไร ? แก้ว่า ภิกษุเข้าฌาน ๒ ที่มีปีติ (เป็นองค์) เธอยังจิตให้บันเทิงให้ปลื้มด้วยปีติ อันเป็นสัม- ๑. หมายความว่า แก้ความนัยเดียวกัน ต่างกันแต่ที่นั่นเป็นกายสังขาร ที่นี่เป็นจิตตสังขารเท่านั้น ๒. อรรถาธิบายว่า ใน ๓ บทนี้ แสดงเวทนาด้วยกันทั้งนั้น ต่างกันตรงที่ว่า บทปีติแสดงสุขเวทนา ในแง่ปีติ หมายความว่า เวทนานี้สัมปยุตกับปีติ ไม่ใช่เวทนาอุ่น ๆ และไม่ใช่ปีติอิสระ ส่วนใน บทสุขนั่นแหละแสดงเวทนาตรงตัว แต่ในบทจิตตสังขารแสดงเวทนาที่สัมปยุตกับสัญญา