วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๒ ตอน ๑ : หน้า 30/266

ประโยค๘ - วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๒ ตอน ๑ - หน้าที่ 30 อย่างนี้ คือ ทางวาจา ทางใจ โดยสี โดยสัณฐาน โดยทิศ โดย โอกาส (คือที่อยู่) โดยตัดตอน [ทางวาจา] ก็ในกรรมฐานที่ต้องมนสิการสิ่งปฏิกูลนี้ พระโยคาวจรถึงแม้ เป็นผู้ทรงพระไตรปิฎกก็ควรทำสาธยายด้วยวาจาก่อน ในกาลมนสิการ เพราะว่า เมื่อพระโยคาวจรลางรูปทำสาธยายไปนั่นแล กรรมฐาน ย่อมปรากฏได้ดุจกรรมฐานปรากฏแก่พระเถระ ๒ รูป ผู้เรียนกรรมฐาน ในสำนักพระมหาเทวเถรชาวมลัย ได้ทราบว่า พระเถระ อันท่านทั้งสอง ขอกรรมฐานแล้ว ก็ให้พระบาลีในทวดึงสาการ สั่งว่า "ท่านทั้งสอง จงทำสาธยายอันนี้แหละตลอด 4 เดือน" อันท่านทั้งสองนั้น ท่าน ช่ำชอง (พระบาลี) อยู่ตั้ง ๒, ๓ นิกาย ก็จริงแล แต่ทว่า เพราะ ความที่ท่านเป็นผู้รับ (โอวาท) โดยเคารพอยู่เป็นปกติ ท่านจึง (อุตสาหะ) สาธยายทวดึงสาการอยู่จนตลอด 4 เดือน เลยได้ (สำเร็จ) เป็นพระโสดาบัน เพราะฉะนั้น อาจารย์ผู้จะกล่าวกรรมฐาน จึง ควรบอกอันเตวาสิกว่า "ชั้นแรก จงทำสาธยายด้วยวาจาก่อน" [วิธีสาธยาย] ก็แลเมื่อจะทำ พึงกำหนดเป็นตอน ๆ มีตอนตจปัญจกะ (๕ ทั้ง มหาฎีกาช่วยขยายความว่า เมื่อท่านพร่ำสาธยายกันอยู่ถึง ๔ เดือน ใคร่ครวญอาการนั้น ๆ ไปตามแนวที่สาธยาย ทวดึงสาการก็ค่อยปรากฏชัดขึ้นโดยลำดับ ครั้นนิมิตนั้นตั้งมั่นโดยปฏิกูล สัญญา (คือเห็นปฏิกูลชัด แล้ว ฌานก็เกิด ท่านเจริญวิปัสสนามีฌานเป็นบาทต่อไป ก็บรรลุ ทัสสนมรรค (คือธรรมจักษุ) จึงว่า ท่านสาธยายอยู่... เลยได้ (สำเร็จ) เป็นพระโสดาบัน