วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๒ ตอน ๑ : หน้า 34/266

ประโยค๘ - วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๒ ตอน ๑ - - หน้าที่ 34 ปริเฉท) ตัดตอนด้วยส่วนของตน (วิสภาคปริเฉท) ตัดตอน ด้วยส่วนที่ผิดกับตน ใน ๒ อย่างนั้น ตัดตอนด้วยส่วนของตน จึง ทราบอย่างนี้ว่า "โกฏฐาสนี้ กำหนดตัดด้วยส่วนชื่อนี้ ทั้งเบื้องล่าง เบื้องบนและเบื้องขวาง ตัดตอนด้วยส่วนที่ผิดกับตน พึงทราบโดย ความไม่ปนกันอย่างนี้ว่า "ผม คือสิ่งที่มิใช่ขน ขนเล่าก็คือสิ่งที่มิใช่ ผม' ดังนี้เป็นตัวอย่าง [ข้อที่ควรทราบก่อนจะบอกอุคคหโกศล] ก็แลอาจารย์เมื่อจะบอกอุคคหโกศล ๒ วิธีดังกล่าวมานี้ พึงทราบ (ก่อน) ว่า กรรมฐานนี้ ตรัสในสูตรโน้นโดยเป็นสิ่งปฏิกูล ในสูตร โน้นโดยเป็นธาตุ ดังนี้แล้วจึงบอก แท้จริง กรรมฐานนี้ ใน มหาสติปัฏฐานสูตร ตรัสโดยเป็นสิ่งปฏิกูล ในมหาหัตถิปโทปมสูตร มหาราหุโลวาทสูตร และธาตุวิภังคสูตร ตรัสโดยเป็นธาตุ ส่วนใน กายคตาสติสูตร ทรงจำแนกฌาน ๔ มุ่งถึงบุคคลผู้ที่โกฏฐาสมีผมเป็นต้น ปรากฏ (แก่เขา) โดยสี ในกรรมฐาน ๒ ฝ่ายนั้น ที่ตรัสโดยเป็น ธาตุเป็นวิปัสสนากรรมฐาน ที่ตรัสโดยเป็นสิ่งปฏิกูลเป็นสมถกรรมฐาน ข้อนี้อธิบายว่า เนื่องด้วยโกฏฐาสทั้งหลาย ตั้งอยู่ใกล้ชิดติดกันก็มี คล้ายกันก็มี เมื่อจะ กำหนดโกฏฐาสใดให้ชัด ก็ต้องใช้วิธีตัดตอนโกฏฐานนั้นให้ขาดออกไปจากโกฏฐาสอื่น การตัดตอน นั้น ท่านแนะให้ทำ ๒ วิธี คือ กำหนดตัดด้วยส่วนของตนเองว่า เบื้องบนเบื้องล่างเบื้องขวางของ โกฏฐาสนั้น กำหนดตัดด้วยอะไร ถ้าตัดตอนวิธีนี้แล้วยังไม่ปรากฏชัด ก็ใช้วิธีที่ ๒ คือกำหนด เทียบกับโกฏฐาสอื่นที่ใกล้เคียงหรือคล้ายกัน เช่นผมกับขน เล็บกับฟัน ก็จะเห็นมันเป็นละคนอย่าง ชัดเจน เช่นนี้กระมัง ? สภาค ในที่นี้ท่านแก้เป็น อตฺตโน ภาโค สภาโค (ส่วนของตน) ส่วนวิสภาคท่านก็ว่า อสภาโค (ส่วนมิใช่ของตน) นั่นเอง จึงแปลว่า 'ส่วนที่ผิดกับตน เพื่อรักษาอรรถแห่ง วิ อุปสัค