การอุปมาผ่านธรรมะในวิสุทธิมรรค : หน้า 232/266

ประโยค๘ - วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๒ ตอน ๑ - หน้าที่ 231 เห็นใบตาลมีลายเป็นรอย” (คดไปมา ?) หรือเถาวัลย์ หรือเชือก หรือ รอยดินแตกระแหงก็ดี (ผาด ๆ คล้ายงู) ในที่ที่หนีไปแล้ว ก็กลัว ก็หวาด ไม่อยากมองมันเลยทีเดียว ฉันใด อนึ่ง เปรียบเหมือนบุรุษ ผู้อยู่ในบ้านเดียวกันกับคนที่เป็นศัตรูกัน ผู้คอยทำความพินาศให้ ถูก เขาข่มเหงเอา ด้วยการกระทำต่าง ๆ เช่นทำร้ายเอา (จะให้ตาย) จับมัด (ทรมาน) หรือเผาเรือนเอาเป็นต้น (ทนไม่ไหว) ก็ไปอยู่ บ้านอื่น (ไป) เห็นคนที่มีรูปร่างเท่า หรือเสียงเหมือน หรือท่าทาง คล้ายคลึงกับคนที่เป็นศัตรูในหมู่บ้านนั้นเข้า ก็กลัว ก็หวาด ไม่อยาก มองเขาเลยทีเดียวฉันใด (ต่อไป) นี้เป็นการเทียบคำอุปมา ในข้ออุปไมยที่ว่านั้น คือ เวลาที่ภิกษุพรั่งพร้อมอยู่ด้วยกรัชรูป โดยทำมันให้เป็นอารมณ์” เหมือน เวลาที่บุรุษ (๒ คน) นั้น ถูกงู หรือศัตรูเล่นงานเอา เวลาที่ภิกษุ ก้าวล่วงกรัชรูปเสียได้ด้วยอำนาจรูปาวจรจตุตถฌาน เหมือนการที่บุรุษ (๒ คน) นั้น (วิ่ง) หนีไปโดยเร็ว หรือไปอยู่บ้านอื่นเสีย ความ ที่ภิกษุกำหนดเห็นลงไปว่า แม้กสิณรูปนี้ก็มีส่วนคล้ายครัชรูปนั้นอยู่นั่น เอง ดังนี้แล้ว ใคร่จะก้าวล่วงกสิณรูปนั้นเสียอี เหมือนความที่บุรุษ (๒ คน) นั้น เห็นสิ่งคล้ายงู เช่น ใบตาลมีลายเป็นรอย (คดไปมา) ๑. เลขาจิตต์ ตาลปร์ มหาฎีกาว่า ใบตาลมีลายด้วยรอยที่คนเอาสีต่าง ๆ เช่น สีดำ ขีดเขียน เข้าไว้ นึกไม่เห็นเหตุเลยว่าทำไมคนจึงไปทำจิตรกรรมใบตาลไว้ในป่า จะเป็นฝีมือพวกโคบาล กระมัง ๒. มหาฎีกาว่า ทำกรัชรูปให้เป็นอารมณ์ว่า ตาของเรางาม ร่างกายของเราแข็งแรง บริขาร ของเราดี