วิสุทธิธรรโมเปนกาฎ ตอนจบ - ความเข้าใจเกี่ยวกับกรรมและวิบาก : หน้า 34/329

ประโยคเส - วิสุทธิธรรโมเปนกาฎ ตอน 2 (ตอนจบ) - หน้าที่ 34 ประกาศนี้ ภูมินั้น เห็นความเป็นไปแห่งนามรูปโดยปัจจัยทางวัต และวิปัฐวัง ดังกล่าวนี้แล้ว ย่อมพิจารณาเห็นเองว่า "นามรูปนี้ เป็นไปโดยอำนาจอันวรรธรรมณ และวิปัฐในกาลนี้ ฉันใด เมื่อนาถอดดี ก็เป็นไปโดยปัจจัย ด้วยอำนาจวัฏและวิปัฐ มาแล้ว ในกาลอนาคต ฯ ก็จักเป็นไปโดยอำนาจวัฏและวิปัฐก็ดี ฉันนั้นเหมือนกัน. กรรมและวิปากรรมก็ดี กรรม- วัฏและวิปากรรวมก็ดี กรรมประวัติ (ความหมุนไปแห่งกรรม) และ วิปากประวัติ (ความหมุนไปแห่งวิบา) ก็ดี กรรมสันติ (ความ สีเนื่องแห่งกรรม) และวิปากสันติ (ความสืบเนื่องแห่งวิบา) ก็ดี กิริยาและผลแห่งกิริยา ก็ย่อมเป็นไปโดยนัยดังนี้ "วิบากทั้งหลายย่อมเป็นไปเพราะกรรม วิบากมิ กรรมเป็นแดนเกิด ภาใหม่ย่อมมี เพราะกรรม โลกย่อมหมุนไปดังนี้" เมื่อเธอพิจารณาเห็นอย่างนี้อยู่ ความสงสัยปรารถนาสิ่งเบื้องต้นเป็น อาทิ ที่กล่าว (ในปฐพี) โดยย่อว่า "(ในอดีตภพ) เราได้ม์ ได้ เป็นมาแล้วหรือหนอ" เป็นต้นนั้นใด ความสงสัยทั้งปวงนั้น เธอ ย่อมละเสียได้ ปรากฏอยู่แต่บางรูปอันเป็นไปในกำนิยม คดี ฐิต และวิสาสทั้งปวง ด้วยอำนาจความสิเน่หาอันหงุดหงิดและผลเท่านั้น เธอไม่เห็นผู้สร้างออกเหนือไปจากเหตุู ไม่เห็นผู้สวยผล นอกจากเหนือ ไปจากความเป็นไปแห่งวิบากเลย ก็เป็นอันเธอเห็นอย่างดีด้วยปัญญา