วิจัยธรรมแปล ภาค 3 ตอน 2 : หน้า 173/329

ประโยคสม - วิจัยธรรรมแปล ภาค 3 ตอน 2 (ตอนจบ) หน้าที่ 173 [วิชาภญ ๑ หมายเอาธรรมรรม] ถามว่า "ก็วิภักษ์ซึ่งมีอุปสมานิสม" ค่ะอะไรบ้าง "ตอบว่า "วิภักษ์ ๑ นี้นะ อนิสม วิมุติสุขา อนิสม วิมุติจริงอยู่ คำ (ต่อไป) นี้ ก็ได้กล่าวไว้ (ในปฏิสังขามรร) ว่า "ภิกษุณิมลิกาไปโดยความเป็นของไม่เที่ยง เป็นผู้มากด้วยอิสระวิภักษ์ ย่อมได้เฉพาะอริยมรรค มนสิการไปโดยความเป็นทุกข์ เป็นผู้มวด้วยอิตตา เป็นผู้มาโดยความรู้ (คือความรู้) ย่อมได้เฉพาะซึ่งสุขวิภักษ์ ดังนี้ ก็ในวิภักษ์ นี้ อริยมรรคอันทำพระนิพพานให้เป็นอารมณ์ เป็นไปโดยอาการหนิติเตียนได้ ชื่อว่าอนิสม วิญญาณอยู่ อริย-มรรคนี้ชื่อว่าอนิสม เพราะเกิดขึ้นด้วยอำนามิสมได้ และชื่อว่าวิภักษ์ เพราะฟังจากกิลาสังหลาม เขายืนเดียวกันนั้น อริยมรรค อันทำพระนิพพานให้เป็นอารมณ์ เป็นไปโดยอาการหนิติเตียนได้ พึงทราบว่า ชื่ออานิสม วิญญาณ อริยมรรคอันทำพระนิพพานให้เป็นอารมณ์ไปโดยอาการว่างเปล่า พึงทราบว่า ชื่อสุภวิภักษ์ [วิภักษ์ ๒ หมายเอาวิสาสนญาณ] ส่วนวิภักษ์นี้เพียง ๒ อันใด กล่าวไว้ในอธิรรมดิ่งว่า "ในสมุยใด ภิกษุเจริญโลกฏุของคนอันเป็นนิยามนะ เป็นอปปายาม (ยัง * ขู ป. ๑๓/๑๔๔