การประมวลอรรถธรรมในทุกข์และมรรค : หน้า 254/329

เหตุที่ทุกวันนี้ อนุสรณ์มีการประมวลเข้าไว้เป็นลักษณะ ประมวลไว้ปรุงแต่งไว้ รวมกองไว้ อรรถคือความเป็นสิ่งถูกปรุงแต่งแห่งทุกข์ ซึ่งแม่โดยสภาพมีการบีบคั้นเป็นลักษณะในอันดับแรกนั้น ก็ปรากฏชัดด้วยการเห็นสมุทัยสัง อนึ่ง เพราะเหตุที่ความเป็นธรรมฝ่ายไม่เสี่ยวซึ้ง ความเร่าร้อนด้วยอาณาจักเลส เป็นธรรมเย็นสนิท อรรถคือความเร่า- ร้อนแห่งทุกข์นั้น ก็ย่อมปรากฏชัดได้ด้วยการเห็นมรรศสัง จัดความเป็นหญิงไม่สวยแห่งมรรคที ปรากฏชัดแก่ท่านนั้นนะ ค่อยได้ (เคย) เห็นนางอัปสรนั้น อันนี้ อรรถคือความเปลี่ยนแปลงไปแห่งทุกข์ ก็ย่อมปรากฏชัดได้ด้วยการเห็นมรรศสัง อนึ่งความไม่เปลี่ยนแปลง เป็นธรรมเอง คำที่ต้องกล่าวว่า (อะไรึ) ในข้อนี้ไม่มีแท้ นี่เองก็นั้น อรรถคือการก่ อเหตุแห่งสมุทัยสัง ซึ่งแมมีการปรากฏไว้เป็นลักษณะโดยสภาพ ก็ย่อมปรากฏชัดได้ด้วยการเห็นทุกข์ สัง ดังความเป็นต้นเหตุความเจ็บป่วยแห่งของกิน ปรากฏชัดได้ ด้วยการเห็นความเจ็บป่วยที่เกิดขึ้นเพราะของกินที่แสดงจะ อรรถคือผุพังแห่งสมุทัยสัง ก็ปรากฏชัดด้วยการเห็นมรรศสังอันเป็นธรรมปราฎเครื่องผุพัง อัน อรรถคือความว่างเปล่าแห่งสมุทัยสัง ก็ปรากฏชัดได้ด้วยการเห็นมรรศสังอันเป็นธรรมปล่อยไป และ นี่เองก็นั้น อรรถคือการทิ้งไปแห่งนิรโทษ ซึ่งแมมีการออก ไปเป็นลักษณะ ก็ย่อมปรากฏชัดได้ด้วยการเห็นสมุทัยสังอันเป็นธรรม * เพราะอรรถคือการแห่งจะสิ่งจะย่อมปรากฏชัดด้วยการเห็นอรรถที่ตรงกันข้ามของสัจจะ อื่นได้ทุกข์ไป (?)