การวิจารณ์เกี่ยวกับกิเลสและการตรัสรู้ : หน้า 241/329

ประโยค ๑ - วิริยะมีการแปล ภาค ๓ ตอน ๒ (ตอนจบ) หน้าที่ 241 และ นัยเดียวกันนั้น กล่าว (วิจารณ์) ว่า "หากว่าอิเลส ทั้งหลายที่เป็นอนาคต ไชร ถ้ากระนั้น ก็ชื่อว่าสิ่งที่ยิ่งไม่เกิด สิ่งที่ยิ่งไม่ ผลิด ละสิ่งที่ยิ่งไม่ ปรากฏ ละสิ่งที่ยิ่งไม่มาถึง ซึ่งเป็นสิ่งที่ไม่มีอยู่ (นะฐี)" แล้วจึงปฏิว่าสว่า "มีใช่ก็เลสทั้งหมดหลาย ที่เป็นอนาคตดอก" และนัยเดียวกันนั้น กล่าว (วิจารณ์) ว่า "หากว่ากิเลสทั้งหลาย ที่เป็นปัจจุบันใช้ ถ้ากระนั้น คนกำหนัด ก็ระงับ คนขัดเคือง ก็ละ โทสะ คนหลง ก็ละโมหา คนหัวดี ก็ละมานะ คนดิบมัน ก็ละทิฐิ คนมิจฉาทิฏฐิพุ่งๆ ไป ก็ละอุจริจจะ คนปลดใจไม่ตก ก็ละวิจิกิจฉา คนมีกิเลสเร่ร่าน ก็อาจสู็ย ธรรมค้านธรรมบาว ก็ (เลย) เป็นคู่แอกกันเป็นไป มรรกาวานก็เป็นสิ่งกลิสิกสาธรมไป (นะฐี)" แล้วจึงปฏิว่าสว่ามี "ไม่ใช่กิเลสทั้งหมดที่เป็นอุดดิค มีใช่กิเลสทั้งหมดที่เป็นอนาคต มีใช่กิเลสทั้งหมดที่เป็นปัจจุบัน ดอก" ดังนี้ ครั้งปัญหาข้อสุดท้ายว่า "ถ้ากระนั้น (คือถ้ากระละกิเลสใน ๑ กาล และกิเลสมี ๑ กาล ไม่ถูกต้องกัน) มรรกาวาน ก็ชื่อว่าไม่มี การทำผลให้จงสิ่งไม่มี การละกิเลสไม่มี การตรัสรู้ธรรมก็ไม่มี (นะฐี)" ท่านรับด้วยคำว่า "มิใช่มรรกวามไม่มี ฯลฯ มิใช่การตรัสรู้ธรรมไม่มีคำ" แล้วกล่าวว่า "เปรียบเหมือนอะไร" จึงกล่าวคำ (อุปมาอุปไมยต่อไป) นี้ว่า "อุปมาเหมือนดินไม่รับ ยังไม่