ปรโปคฌ - วิชาภิธรรมแปล ภาค ๓ ตอน ๒ (ตอนจบ) : หน้า 268/329

ปรโปคฌ - วิชาภิธรรมแปล ภาค ๓ ตอน ๒ (ตอนจบ) - หน้าที่ ๒๘๖ อย่างเดียว ธรรมทั้งหลายนี้ก็ชื่อว่า เป็นอันเธอได้มาแจ้งแล้ว เหมือนกัน เพราะเหตุนี้นั่นแหละ พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสไว้ว่ "อุกเภอกทั้งหลาย สิ่งทั้งปวง อภิญญูพึงทำให้แจ้ง" เป็นอันว่า คำบาลเมื่อลอิกกล่าวไว้ว่า "อภิญญาเห็นอยู่ (คือรู้โดยประจักษ์อยู่)" ย่อมทำให้แจ้งซึ่งรูป อภิญญูเห็นอยู่ ย่อมทำให้แจ้งซึ่งเวทนา ฯลฯ ซึ่ง วิญญาณ อภิญญาเห็นอยู่ย่อมทำให้แจ้งซึ่งกาย... ซึ่งธรรมระนะ ประกอบ เห็นอยู่ย่อมทำให้แจ้งซึ่งพระนิพพานอันยังลงสูดนะ (คือเป็นคต- ธรรม) เหตุนี้ ธรรมทั้งหลายใด ๆ เป็นธรรมอันพระโพธิจาคต้องการ ให้แจ้งแล้ว ธรรมทั้งหลายนี้ ๆ ก็ชื่อว่าเป็นอันเธอได้ลูกต้องแล้ว ส่วนการเห็นพระนิพพานในขณะแห่งปฐมมรรค เป็นทัสสนาจิน- กิริยา (ทำให้แจ้งด้วยทัสนะ-การเห็น) การเห็นพระนิพพานในขณะ แห่งมรรคที่เหลือ เป็นวนาสัจจกิริยา (ทำให้แจ้งด้วยวนาสัจจกิ- ริยา) ทำให้แจ้งดังนี้แหละ-การทำให้แจ้งด้วยอำนาจ ของสมณะชาการที่ศีล-การเห็นในขณะอ- แห่งวรรที่เหลือ เป็นวนาสัจจกิริยา (ทำให้แจ้งด้วยวนาสัจจกิ- ริยา) สัจจะกิริยานั้นทั้ง ๒ อย่าง ท่านประสงค์เอาในสวนจิสัจจะ- กิริยา เพราะฉะนั้น พึงทราบว่าการทำให้แจ้งซึ่งพระนิพพานด้วยอำนาจ ทัสสนะและภาวนานั้นเป็นกิจแห่งบาญนี้ ๑. ข. ป. ๑๓/๕๐ ๒. ข. ป. ๑๓/๕๑ ๓. มหาภูกาอธิบายว่า โสดาปฏิมวรร ฯ ชื่อว่า ทัศนะ เพราะเห็นพระนิพพานก่อน และว่า โคตรภูญาณเห็นพระนิพพานก่อนว่า โสดาปฏิมวรร ฯ จริง ๆ แต่ว่าโคตรภูญาณนั้นเห็นโดยเพียงทำ พระนิพพานเป็นอารมณ์ จงไม่เรียกว่า ทัศนะ เพราะมิได้กำหนดทีพังทำ