วิจัยมีกรณีเปล่า ภาค 3 ตอน 2 (ตอนจบ) : หน้า 131/329

ประโยคสรุป - วิจัยมีกรณีเปล่า ภาค 3 ตอน 2 (ตอนจบ) หน้าที่ 131 แตกดับ" เป็นต้น ความว่า ปัญญาในการตามเห็นความแตกดับแห่งความรู้ที่พิจารณาอธิษฐาน โดยความสิ้นความเสื่อมเกิดขึ้นนั้น อันใด อันนี้เรียกว่า วิปัสสนา ญาณว่า ญาณนั้นเป็นไจไง? นี่เป็นความ (อธิบาย) แห่งกิเลสก้มดูกูปา เป็นอันดับแรก อันดับต่ออัน ญาณนั้นเป็นประการใด จะสดงประการนั้น ท่านจึงกล่าวว่า "รูปกุมฌมิธฌ-มีรูปเป็นอารมณ์" เป็นอาทิ ใบคำหลักนั้น คำว่า รูปกุมฌมิธฌ จิตตุ อุปปชฌิตา วิญฌติ ความว่า "จิตมีรูปเป็นอารมณ์เกิดขึ้นแล้วออมแตกดับไป" หรือขึ้นหนึ่ง ความว่า "จิตเกิดขึ้นในความเป็นจิตรูปเป็นอารมณ์แล้วออมแตกดับ ไป" คำว่า "ต อารมณูณโป" พิจารณาอารมณ์นั้นแล้วความว่า พิจารณาแล้ว คืบรู้แล้ว ได้แก่เห็นแล้ว ซึ่งรูปปรากฏนั้น โดยความสิ้น โดยความเสื่อม คำว่า "ตุตสฺ จิตตุสฺส ฯ ภูติ อุปปุตฺสติ-อ่อมตามเห็นความแตกดับแห่งจิตนั้น" ความว่า รูปปรามณ์ นั้น อันติจดวงให้เห็นแล้ว โดยความสิ้นความเสื่อม ภูมียอตามเห็นความแตกดับแห่งจิตดวงนั้น ด้วยจิตอีกดวงหนึ่ง เหตุนั้น พระโบราณาจารย์ทั้งหลายจึงกล่าวไว้ว่า "อาตมฤ ฑา อาณญาณ อุโภว วิปุโล-พระโพธิญาณอรัญญ์แจ้ง * ความนี้แรก ตา. ที่อรุมญตา ท่านเห็นเป็นสักกัปเจือ ไม่มีวาระอะไร มาหฤกษ์ ชักตัวอย่างว่า เช่น เทวตา ก็ทำกับ เทวา นั่นเอง ส่วนความนี้หลัง ท่านอธิบายเป็น ภูมฤกษ์ ปัจจุบันนี้ คอปุรามิวัติใช้ในอรรถสมัวัติ ถ้าใช้เองนี้ น่าจะเรียกว่าเกิดภายหลังเป็น รูปปรมุฌญัตติ เป็นสัณฐิติปรสุถาน