ประโยคสุข - วิถีธรรมรวมแปล ภาค ๓ ตอน ๒ (ตอนจบ) : หน้า 172/329

ประโยคสุข - วิถีธรรมรวมแปล ภาค ๓ ตอน ๒ (ตอนจบ) - หมายเหตุ 172 "และโดยรอบด้าน" คือทั้งโดยรอบตัวตน ทั้งโดยรอบด้าน ด้วยอำนาจ ความเกิดและความดับ ขยายความว่า อนิจจามามิตนธ์กำหนดตัดว่า "ก่อนแต่เกิด สังขารทั้งหลายไม่มี" ดังนี้แล้ว ตามค้นคุณต้องสังขาร เหล่านี้ไป ก็พิจารณาเห็นโดยรอบด้านว่า "ตอนแต่ดับ มันก็ไม่ไป (ไหน) มันหายไปนี่แหละ" ดังนี้ ปฐวีว่า "มโนสมุตตตตตนตาย-เพื่อภาวะคือความเร่งรั่ใจ" หมายความว่าเพื่อความสงบแห่งจิต แท้จริง จิตย่อมสร้างไปส่งสังขาร ทั้งหลาย ด้วยทุกขนูปนาน ปฐวีว่า "ปรโตสมุปสุตตตตตตาย-เพื่อภาวะคือความพิจารณา เห็น (ธรรมทั้งปวง) โดยความเป็นฝ่ายอื่น" หมายความว่า เพื่อ พิจารณาเห็น (ธรรมทั้งปวง) โดยความเป็นนิตย์า ว่า "มันไม่เป็น เรา มันไม่เป็นของเรา" ดังนี้ บท(คือพากย์) ทั้ง ๓ ดังกล่าวนี้ พึงทราบว่าท่านกล่าวด้วย อำนาจอนุญาสนา ๓ มือจินจาทิปสนเป็นต้น เพราะเหตุูนั้นแหละ ใน (ตอน) วิชชานปัญหาไปหนลำดับนั้นไป ท่านจึงกล่าวว่า "เมื่อกิณญ มโนสิการโดยความเป็นของไม่เที่ยง สังขารทั้งหลายอุบปรากฏ" โดย ความสิ้น เมื่อนมสิการโดยความเป็นทุกข์ สังขารทั้งหลายอุบปรากฏ โดยเป็นของน่ากลัว เมื่อนมสิการโดยความเป็นอนัตตา สังขารทั้งหลาย ย่อมปรากฏโดยความเป็นของสุข" ดังนี้ ๑. ปฐวีธิธรรมรกลพิมพ์เป็น ปราณี แต่ปฐมหฤกษ์เป็น ปกานิ หันว่าปฐพระหลังลูก ต้องกว่า จึงแปลตามนี้ ๒. ย.ป. ๑๑/๒๒๓