มรรคมีองค์ 8 และการทำจิตให้ผ่องใส : หน้า 83/373

(3) การทำจิตของตนให้ผ่องใส มาจากภาษาบาลีว่า สจิตฺตปริโยทปนํ หมายถึง ทำ จิตใจของตนให้ผ่องใส สจิตฺตปริโยทปน์ นี้ ครอบคลุมพระอภิธรรมปิฎกทั้งหมด หากจัดเข้าใน ไตรสิกขาก็จะตรงกับ “ปัญญาสิกขา” 4.5 มรรคมีองค์ 8 มรรค แปลว่า ทาง, หนทาง มรรคมีองค์ 8 จึงหมายถึง หนทางปฏิบัติหรือข้อปฏิบัติ 8 ประการ เพื่อให้ถึงความดับทุกข์ นั่นคือการได้บรรลุนิพพานนั่นเอง มรรคมีองค์ 8 เป็นธรรมข้อหนึ่งในอริยสัจ 4 ซึ่งประกอบด้วย ทุกข์ สมุทัย (เหตุแห่ง ทุกข์คือตัณหา) นิโรธ (ความดับทุกข์) และมรรคคือหนทางดับทุกข์ เมื่อกล่าวถึงมรรคเพียงข้อ เดียวแต่ก็มีความหมายเชื่อมโยงไปถึงอริยสัจอีก 3 ข้อที่เหลือด้วย เพราะธรรมทั้ง 4 ข้อ มีความเชื่อมโยงสัมพันธ์กัน พระสัมมาสัมพุทธเจ้าตรัสมรรคมีองค์ 8 ไว้ในธัมมจักกัปปวัตตนสูตร” ซึ่งเป็นพระ ปฐมเทศนาหรือเทศนาครั้งแรกของพระองค์ พระเดชพระคุณพระภาวนาวิริยคุณ ได้สรุปมรรค มีองค์ 8 ไว้ด้วยภาษาที่เข้าใจได้ง่ายดังนี้ (1) สัมมาทิฏฐิ คือ ความเข้าใจถูก โดยสามารถตัดสินได้อย่างถูกต้องว่า อะไรถูก-ผิด อะไรดี-ชั่ว อะไรบุญ-บาป อะไรควร-ไม่ควรทำ (2) สัมมาสังกัปปะ คือ ความคิดถูก โดยเลือกคิดเฉพาะในสิ่งที่เกิดบุญ ไม่เกิดบาป (3) สัมมาวาจา คือ การพูดถูก โดยเลือกพูดเฉพาะในสิ่งที่เกิดบุญ ไม่เกิดบาป (4) สัมมากัมมันตะ คือ การทำถูก โดยเลือกทำแต่ในสิ่งที่เกิดบุญ ไม่เกิดบาป (5) สัมมาอาชีวะ คือ การเลี้ยงชีพถูก โดยเลือกประกอบอาชีพที่เกิดบุญ ไม่เกิดบาป (6) สัมมาวายามะ คือ การเพียรพยายามถูก โดยเพียรละเว้นความชั่ว เพียรทำความดี และเพียรกลั่นใจให้ผ่องใส (7) สัมมาสติ คือ ความระลึกถูก โดยพยายามรักษาใจให้มีความสะอาดบริสุทธิ์ใน การคิด พูด และทำอยู่เป็นปกติ 1 ธัมมจักกัปปวัตตนสูตร, พระวินัยปิฎก มหาวรรค ภาคที่ 1, มก. เล่ม 6 หน้า 46. 72 DOU สรรพศาสตร์ ในพระไตรปิฎก