การแสดงธรรมด้วยการย้อนถาม : หน้า 277/373

การแสดงธรรมด้วยการย้อนถามนี้ เป็นการเปิดโอกาสการให้ผู้ฟังได้มีส่วนร่วม ซึ่งจะ เพราะผู้ฟังจะต้องตรองคำถามและคิดหาคำตอบอยู่ตลอดเวลา จะ ช่วยให้ผู้ฟังตั้งใจฟังมากขึ้น เป็นผลให้ ผู้ฟังเข้าใจธรรมะได้ดีกว่านั่งฟังเพียงอย่างเดียว เนื่องจากมีอยู่บ่อยครั้งเมื่อผู้ฟังนั่ง ฟังเฉยๆ ก็จะไม่ได้ตรองตามธรรมะที่กำลังฟังอยู่นั้น ผลที่ตามมาก็คือฟังไม่รู้เรื่องทำให้เบื่อหน่าย บางคนก็นั่งหลับไปเลยก็มี 3) ตัวอย่างวิภัชชพยากรณียปัญหา ครั้งหนึ่งพระผู้มีพระภาคเจ้าประทับอยู่ ณ ควงไม้สะเดา เขตเมืองเวรัญชา เวรัญช พราหมณ์ได้ไปเข้าเฝ้าและทูลคำนี้แด่พระผู้มีพระภาคเจ้าว่าข้าพเจ้าได้ทราบมาว่าพระสมณโคดม ไม่ไหว้ ไม่ลุกรับพวกพราหมณ์ผู้แก่ ผู้เฒ่า การที่ท่านกระทำอย่างนั้นไม่สมควรเลย พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า ดูก่อนพราหมณ์ ในโลก ทั้งเทวโลก มารโลก พรหมโลก ใน หมู่สัตว์ พร้อมทั้งสมณพราหมณ์ เทพ และมนุษย์ เราไม่เล็งเห็นบุคคลที่เราควรไหว้ ควรลุกรับ เพราะว่า เมื่อตถาคตไหว้ หรือ ลุกรับ ศีรษะของบุคคลนั้นก็จะพึงขาดตกไป จากนั้นเวรัญชพราหมณ์และพระผู้มีพระภาคเจ้าได้สนทนาโต้ตอบกันดังนี้ ว. (เวรัญชพราหมณ์) ท่านพระโคดมมีปกติไม่ไยดี ภ. (พระผู้มีพระภาคเจ้า) มีอยู่จริงๆ พราหมณ์ เหตุที่เขากล่าวหาเราว่า มีปกติไม่ไยดี ชื่อว่ากล่าวถูก เพราะความไยดีในรูป เสียง กลิ่น เป็นต้น ตถาคตละได้แล้ว แต่ไม่ใช่ไม่ไยดีใน สิ่งที่ท่านมุ่งกล่าว ฯลฯ ว. ท่านพระโคดมช่างรังเกียจ ภ. มีอยู่จริง ๆ พราหมณ์ เหตุที่เขากล่าวหาเราว่า ช่างรังเกียจ ชื่อว่ากล่าวถูก เพราะ เรารังเกียจกายทุจริต วจีทุจริต และมโนทุจริต แต่ไม่ได้รังเกียจในสิ่งที่ท่านมุ่งกล่าว ว. ท่านพระโคดมช่างกำจัด ภ. มีอยู่จริงๆ พราหมณ์ เหตุที่เขากล่าวหาเราว่า ช่างกำจัด ชื่อว่ากล่าวถูก เพราะเรา แสดงธรรมเพื่อกำจัด ราคะ โทสะ และโมหะ แต่ไม่ใช่ช่างกำจัดในสิ่งที่ท่านมุ่งกล่าว 2. ท่านพระโคดมช่างเผาผลาญ ภ. มีอยู่จริงๆ พราหมณ์ เหตุที่เขากล่าวหาเราว่า ช่างเผาผลาญ ชื่อว่ากล่าวถูก เพราะ เรากล่าวธรรมที่เป็นบาปอกุศลว่า เป็นธรรมที่ควรเผาผลาญ และบาปอกุศลนั้นตถาคตละได้แล้ว ตัดรากขาดแล้ว แต่เราไม่ได้เผาผลาญในสิ่งที่ท่านมุ่งกล่าว 266 DOU สรรพศาสตร์ ในพระไตรปิฎก