ความหมายและองค์ประกอบของชีวิตมนุษย์ : หน้า 103/373

5.3 ความหมายและองค์ประกอบของชีวิตมนุษย์ คำว่า “มนุษย์” มาจากภาษาบาลีว่า “มนุสส” ซึ่งมาจาก มน + อุสฺส “มน” แปลว่า “ใจ” ส่วน “อุสส” แปลว่า “สูง” คำว่า มนุสฺส หรือ มนุษย์ จึงแปลว่า “ผู้มีใจสูง” ดังนั้นผู้ที่เป็น มนุษย์ที่แท้จริงจึงต้องเป็นผู้มีใจสูง คือ มีศีลธรรมและมีความประพฤติที่ดีงาม ส่วนองค์ประกอบของชีวิตมนุษย์นั้น นักศึกษาคงได้เรียนรู้กันมาบ้างแล้วว่า ชีวิตของ มนุษย์และสัตว์ทั้งหลายประกอบขึ้นจากขันธ์ 5 หรือ เรียกย่อๆ ว่า นามและรูป คำว่า ขันธ์ หมายความว่า สิ่งที่เป็นกลุ่ม เป็นกอง หรือเป็นพวก ๆ ขันธ์ 5 จึงหมายถึง สิ่งที่ประชุมกันเข้าเป็นหน่วยรวม ซึ่งบัญญัติเรียกว่า สัตว์ บุคคล ตัวตน เรา เขา สิ่งที่แยกกันไว้เป็นกลุ่มเป็นกอง หรือเป็นพวกๆ จำนวน 5 อย่าง คือ รูป เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ โดยรูปนั้นเรียกว่า “รูปขันธ์” เป็นส่วนของ “ร่างกาย” อีก 4 อย่าง คือ เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ เรียกรวมว่า “นามขันธ์” เป็นส่วนของ “ใจ” รูปขันธ์ คือร่างกายประกอบขึ้นจากธาตุ 4 ได้แก่ ธาตุดิน ธาตุน้ำ ธาตุไฟ และธาตุลม ธาตุดิน มีธรรมชาติเป็นของแข็ง กระด้าง ได้แก่ ผม ขน เล็บ ฟัน หนัง เนื้อ เอ็น กระดูก เยื่อในกระดูก ม้าม หัวใจ ตับ พังผืด ไต ปอดไส้ใหญ่ ไส้น้อย อาหารใหม่ อาหารเก่า หรือ ธรรมชาติ ที่แข็ง ธรรมชาติที่กระด้าง ความแข็ง ภาวะที่แข็งอื่นๆ ธาตุน้ำ มีความเอิบอาบ มีความเหนียว เกาะกุมรูปหรือธาตุดินเอาไว้ ได้แก่ ดี เสลด หนอง เลือด เหงื่อ มันข้น น้ำตา เปลวมัน น้ำลาย น้ำมูก ไขข้อ มูตร หรือ ความเอิบอาบ ธรรมชาติ ที่เอิบอาบ ความเหนียว ธรรมชาติที่เหนียว ธรรมชาติที่เกาะกุมรูปอื่นๆ ธาตุไฟ หมายถึง ความร้อน ความอุ่น ได้แก่ ไฟที่ทำให้ร่างกายอบอุ่น ไฟที่ทำให้ ร่างกายทรุดโทรมแก่ลง ไฟที่ทำให้ร่างกายเร่าร้อน ไฟที่ทำให้ของกินของดื่มของเคี้ยวของลิ้มถึง ความย่อยไปด้วยดี หรือ ความร้อน ความอุ่น ธรรมชาติที่อบอุ่นอื่นๆ ธาตุลม หมายถึง ความพัดไปมา ความเคร่งตึงแห่งรูป ได้แก่ ลมพัดขึ้นเบื้องบน ลม พัดลงเบื้องต่ำ ลมในท้อง ลมในไส้ ลมพัดไปตามตัว ลมศัสตรา ลมมีดโกน ลมเพิกหัวใจ ลมหายใจ เข้า ลมหายใจออก หรือ ความพัดไปมา ความเคร่งตึงแห่งรูปอื่นๆ 92 DOU สรรพศาสตร์ ในพระไตรปิฎก