การสื่อสารของพระพุทธองค์กับผู้ฟัง : หน้า 259/373

การอาบน้ำล้างบาป พระพุทธองค์ก็ทรงสนทนาในเรื่องนั้น ชาวนาสนใจเรื่องการทำนา พระพุทธองค์ก็ทรงสนทนาในเรื่องนั้น ครูฝึกม้าสนใจเรื่องการฝึกม้าพระพุทธองค์ก็ทรงสนทนาใน เรื่องนั้น เป็นต้น กล่าวโดยสรุปคือ เมื่อทรงสอนพราหมณ์ก็ใช้ภาษาของพราหมณ์ สอนวรรณะ กษัตริย์ก็ใช้ภาษาของกษัตริย์ สอนพ่อค้าก็ใช้ภาษาของพ่อค้า สอนชาวนาก็ใช้ภาษาของชาวนา “ภาษา” ในที่นี้หมายถึง เรื่องราวที่ผู้ฟังสนใจหรือเกี่ยวข้องกับผู้ที่ทรงเทศน์สอน ไม่ได้หมายถึง ภาษาบาลี หรือ ภาษาสันสกฤต ดังตัวอย่างต่อไปนี้ 1.1) แสดงธรรมแก่พราหมณ์โดยใช้ภาษาพราหมณ์ ครั้งหนึ่งพระผู้มีพระภาคเจ้าเสด็จไปโปรดสังครวพราหมณ์ ในครั้งนั้นพระองค์ตรัสกับ พราหมณ์ว่า ดูก่อนพราหมณ์ เขาว่า ท่านถือความบริสุทธิ์ด้วยน้ำ ท่านลงอาบน้ำชำระร่างกาย ทั้งเวลาเย็นเวลาเช้าเป็นนิตย์ จริงหรือ ส. (สังครวพราหมณ์) จริงเช่นนั้น ท่านพระโคดมผู้เจริญ ภ. (พระผู้มีพระภาค) ดูก่อนพราหมณ์ ท่านเห็นประโยชน์อะไรจึงทำเช่นนั้น ส. บาปกรรมใดที่ข้าพระองค์ทำในเวลากลางวัน ข้าพระองค์ลอยบาปกรรมนั้นด้วย การอาบน้ำในเวลาเย็น บาปกรรมใดที่ทำในเวลากลางคืน ข้าพระองค์ลอยบาปกรรมนั้นเสีย ด้วยการอาบน้ำในเวลาเช้า ข้าพระองค์เห็นประโยชน์นี้แหละ ภ. ดูก่อนพราหมณ์ ห้วงน้ำคือธรรมมีศีลเป็นท่า ไม่ขุ่น สัตบุรุษสรรเสริญต่อสัตบุรุษ ซึ่งเป็นท่าที่บุคคลผู้ถึงเวทอาบแล้ว บุคคลผู้มีตัวไม่เปียกเท่านั้นจึงจะข้ามถึงฝั่งได้ “ห้วงน้ำคือธรรมมีศีลเป็นท่า” หมายถึง ไตรสิกขา อันประกอบด้วย ศีล สมาธิ ปัญญา นั่นเอง เพราะไตรสิกขาเริ่มต้นด้วยศีล พระสัมมาสัมพุทธเจ้าจึงตรัสว่า “มีศีลเป็นท่า” คือ เป็น ทางลงในห้วงน้ำคือธรรมของพระผู้มีพระภาคเจ้า และไตรสิกขานี้ครอบคลุมพุทธธรรมทั้งหมด เมื่อพระสัมมาสัมพุทธเจ้าตรัสเปรียบเทียบ “ธรรมะ” ด้วย “ห้วงน้ำ” ซึ่งเป็นสิ่งที่ พราหมณ์คุ้นเคยว่า ธรรมสามารถล้างบาปได้จริงและยังบุคคลผู้อาบให้ไปถึง “ฝั่ง” คือ “พระ นิพพาน” ได้ จึงทำให้พราหมณ์เข้าใจธรรมะได้ง่ายขึ้น ด้วยเหตุนี้เมื่อพระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสเพียงแค่ 2 บรรทัดนี้แล้ว สังครวพราหมณ์ก็ได้ กราบทูลว่า ภาษิตของพระองค์แจ่มแจ้งนัก ดุจหงายภาชนะที่คว่ำ เปิดของที่ปิด บอกทางแก่ สังยุตตนิกาย สคาถวรรค, มก. เล่ม 25 ข้อ 321- 323 หน้า 297-299. 248 DOU สรรพ ศ า ส ต ร์ ในพระไตรปิฎก