แนวคิดเกี่ยวกับวาทศาสตร์ในพระไตรปิฎก : หน้า 246/373

แนวคิด 1. วาจาสุภาษิตอันเป็นหลักพื้นฐานของการพูดนั้นมีอยู่ 5 ประการ คือ เป็นคำจริง เป็นคำสุภาพ พูดแล้วก่อให้เกิดประโยชน์ พูดด้วยจิตเมตตา และพูดถูกกาลเทศะ 2. อานิสงส์แห่งวาจาสุภาษิตมีดังนี้ คือ หากสร้างบารมีเพื่อเป็นพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ก็จะได้ลักษณะมหาบุรุษดังนี้ เช่น มีพระทนต์ 40 องค์ เป็นต้น หากสร้างบารมีเพื่อเป็นพระสาวก อานิสงส์ก็จะลดหย่อนลงมา และการกล่าววาจาสุภาษิตยังเป็นเหตุให้ปิดประตูอบายภูมิ มีกลิ่น ปากหอม มีเสียงไพเราะ เป็นต้น ส่วนโทษของวาจาทุพภาษิตก็มีหลากหลายตามกรรมที่ทำไว้ เช่น เป็นเหตุให้ไปอบาย ถูกกล่าวหาด้วยเรื่องที่ไม่จริง เป็นต้น 3. องค์แห่งธรรมกถึกมี 5 ประการ คือ แสดงธรรมไปตามลำดับ อ้างเหตุผล แสดง ธรรมด้วยความเอ็นดู ไม่หวังอามิส และไม่แสดงธรรมกระทบตนและผู้อื่น 4. การแสดงธรรมให้มีประสิทธิภาพและประสิทธิผลมีอย่างน้อย 4 ประการ คือ แสดง ธรรมโดยยึดผู้ฟังเป็นศูนย์กลาง, ยกหลักการและตัวอย่างประกอบ, ใช้อุปมาอุปไมย และใช้สื่อ ประกอบ 5. หลักการตอบปัญหาของพระสัมมาสัมพุทธเจ้ามี 4 ประการ คือ เอกังสพยากรณ์ ตอบโดยนัยเดียว, ปฏิปุจฉาพยากรณ์ ย้อนถามแล้วจึงตอบ, วิภัชชพยากรณ์ จำแนกแล้วจึงตอบ และฐปนียปัญหา งดตอบสำหรับปัญหาที่ไม่ควรตอบ 6. พระสัมมาสัมพุทธเจ้าประสงค์จะให้พุทธบริษัททั้ง 4 ฝึกตนให้ถึงพร้อมด้วยปริยัติ ปฏิบัติและปฏิเวธ เพื่อประโยชน์ตนของพุทธบริษัทแต่ละท่านเอง และเพื่อปกป้องคำสอนใน พระพุทธศาสนาจากการจาบจ้วงของศาสนิกลัทธิอื่น วัตถุประสงค์ เพื่อให้นักศึกษามีความรู้และความเข้าใจหลักวาทศาสตร์ในพระไตรปิฎกดังนี้ คือ วาจา สุภาษิตหลักพื้นฐานของการพูด, อานิสงส์แห่งวาจาสุภาษิต, โทษของวาจาทุพภาษิต, องค์แห่ง ธรรมกถึก, หลักการแสดงธรรมให้มีประสิทธิภาพและประสิทธิผล, หลักการตอบปัญหาของ พระสัมมาสัมพุทธเจ้า และการโต้วาทธรรมของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าและพุทธบริษัท บทที่ 9 ว า ท ศ า ส ต ร์ ในพระไตรปิฎก DOU 235