การแพทย์ในสมัยพุทธกาล: การผ่าตัดและสมุนไพร : หน้า 347/373

ครั้งหนึ่ง พระสารีบุตรอาพาธเป็นโรคร้อนในกาย พระมหาโมคคัลลานะจึงจัดหายาสมุน ไพรคือเหง้าบัวและรากบัวมาถวาย ร้อนในกายก็หายทันที 1.5) การผ่าตัดในสมัยพุทธกาล เมื่อท่านพระสารีบุตรฉันเหง้าบัวและรากบัวแล้ว อาพาธ การผ่าตัดในสมัยพุทธกาลเมื่อ 2,500 กว่าปีที่ผ่านมานั้น มีตัวอย่างบันทึกไว้ในพระ ไตรปิฎก 2 เรื่อง คือ การผ่าตัดเศรษฐีชาวเมืองราชคฤห์ และการผ่าตัดบุตรเศรษฐีชาวเมือง พาราณสี โดยแพทย์ผู้ทำการผ่าตัด คือ หมอชีวกโกมารภัจจ์ 1.5.1) การผ่าตัดเศรษฐีชาวเมืองราชคฤห์ สมัยนั้นเศรษฐีชาวพระนครราชคฤห์คนหนึ่งป่วยเป็นโรคปวดศีรษะอยู่ 7 ปี นาย แพทย์ทิศาปาโมกข์ใหญ่ๆ หลายคน มารักษาก็ไม่สามารถรักษาให้หายได้ แพทย์บางพวกได้ ทำนายไว้ว่า เศรษฐีคนนี้จักตายในวันที่ 5 บางพวกทำนายไว้ว่าเศรษฐีจักตายในวันที่ 7 พระเจ้าพิมพิสารจึงให้หมอชีวกโกมารภัจจ์ไปช่วยรักษาเศรษฐีท่านนี้ เมื่อหมอชีวกตรวจดูอาการแล้ว จึงให้เศรษฐีนอนบนเตียง มัดไว้กับเตียง ถลกหนังศีรษะ เปิดรอยประสานกระโหลกศีรษะ นำตัวสัตว์ที่อยู่ในศีรษะของเศรษฐีออกมาสองตัวแล้วแสดง แก่ประชาชนว่า จงดูสัตว์ 2 ตัวนี้ เล็กตัวหนึ่ง ใหญ่ตัวหนึ่ง โดยสัตว์ตัวใหญ่จะเจาะกินมันสมอง ของเศรษฐีในวันที่ 5 เมื่อมันกินมันสมองจนหมดเศรษฐีก็จักตาย สัตว์ตัวเล็กจะเจาะกินมัน สมองของเศรษฐีในวันที่ 7 เมื่อมันกินมันสมองจนหมดเศรษฐีก็จักตายเช่นกัน เมื่อหมอชีวกนำ สัตว์ 2 ตัวนั้นออกแล้ว จึงปิดแนวประสานกะโหลกศีรษะ เย็บหนังศีรษะ ทายาสมานแผลให้เศรษฐี นอนพักฟื้นอยู่ 3 สัปดาห์จึงหายป่วย 1.5.2) การผ่าตัดบุตรเศรษฐีชาวเมืองพาราณสี การผ่าตัดอีกเรื่องหนึ่ง คือ ในสมัยนั้น บุตรเศรษฐีชาวเมืองพาราณสีคนหนึ่ง ได้ป่วย เป็นโรคเนื้องอกที่ลำไส้ทำให้ข้าวยาคูที่ดื่ม และข้าวสวยที่รับประทานไม่ย่อย อุจจาระและปัสสาวะ ออกไม่สะดวก ซูบผอม เศร้าหมอง ตัวเหลืองขึ้นๆ สะพรั่งด้วยเส้นเอ็น หมอชีวกจึงช่วยรักษาบุตรเศรษฐีนั้น เมื่อได้ตรวจดูอาการแล้ว จึงเชิญประชาชนให้ ออกไปข้างนอก ซึ่งม่าน มัดบุตรเศรษฐีไว้กับเสา แล้วทำการผ่าหนังท้อง ตัดเนื้องอกในลำไส้ นั้นออก สอดใส่ลำไส้กลับไว้เหมือนเดิม เย็บหนังท้อง ทายาสมานแผล ต่อมาไม่นานบุตรเศรษฐี ก็หายป่วยเป็นอัศจรรย์ 336 DOU สรรพ ศ า ส ต ร์ ในพระไตรปิฎก