การเชื่อและการเข้าใจในธรรม : หน้า 291/373

8) อย่าปลงใจเชื่อเพราะเข้าได้กับทฤษฎีที่พินิจไว้แล้ว 9) อย่าปลงใจเชื่อเพราะมองเห็นรูปลักษณะน่าจะเป็นไปได้ 10) อย่าปลงใจเชื่อเพราะนับถือว่า ท่านผู้นี้เป็นครูของเรา จากนั้นพระสัมมาสัมพุทธเจ้าได้เน้นย้ำว่า “กาลามะทั้งหลาย เมื่อใด ท่านทั้งหลายพึงรู้ ด้วยตนเองเท่านั้นว่า ธรรมเหล่านี้เป็นอกุศล ธรรมเหล่านี้มีโทษ ธรรมเหล่านี้ผู้รู้ติเตียน ธรรม เหล่านี้ที่บุคคลถือปฏิบัติบริบูรณ์แล้ว ย่อมเป็นไปเพื่อไม่เกื้อกูลเพื่อทุกข์ เมื่อนั้นท่านทั้งหลาย ควรละธรรมเหล่านั้นเสีย” จากพระดำรัสของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าข้างต้นสรุปได้ว่า อย่าปลงใจเชื่อโดยง่ายไม่ว่า ธรรมหรือความรู้ที่ได้ยินได้ฟังนั้นจะน่าเชื่อถือด้วยเหตุใด ๆ ก็ตาม อย่าปลงใจเชื่อจนกว่าเราจะ พึงรู้ได้ด้วยตนเองหรือจนกว่าจะได้ทดลองพิสูจน์จนรู้ได้ด้วยตนเองว่า ธรรมนี้หรือความรู้นี้เป็น กุศลหรืออกุศล มีโทษหรือไม่มีโทษ เมื่อรู้ได้ด้วยตนเองแล้วก็ให้ละธรรมที่มีโทษและปฏิบัติ เฉพาะธรรมที่ไม่มีโทษแต่เพียงอย่างเดียว พระอริยสาวกทั้งหลายของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าก็เจริญรอยตามพระดำรัสนี้ เช่น พระ สารีบุตร เป็นต้น สมัยหนึ่ง พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสเรียกพระสารีบุตรมาแล้วตรัสว่า ดูก่อน สารีบุตร เธอเชื่อหรือว่า สัทธินทรีย์ที่บุคคลเจริญแล้ว กระทำให้มากแล้ว ย่อมหยั่งลงสู่อมตะ มีอมตะเป็นเบื้องหน้า มีอมตะเป็นที่สุด วิริยินทรีย์ ฯลฯ ปัญญินทรีย์ ที่บุคคลเจริญแล้ว กระทำ ให้มากแล้ว ย่อมหยั่งลงสู่อมตะ มีอมตะเป็นเบื้องหน้า มีอมตะเป็นที่สุด พระสารีบุตรกราบทูลว่า ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ ในเรื่องนี้ ข้าพระองค์ไม่ถึงความเชื่อ ต่อพระผู้มีพระภาคเจ้าว่า สัทธินทรีย์ ฯลฯ ปัญญินทรีย์ อันบุคคลเจริญแล้ว กระทำให้มากแล้ว ย่อมหยั่งลงสู่อมตะมีอมตะเป็นเบื้องหน้า มีอมตะเป็นที่สุด ... ก็อมตะนั้น ข้าพระองค์รู้แล้ว เห็น แล้ว ทราบแล้ว กระทำให้แจ้งแล้ว พิจารณาเห็นแล้วด้วยปัญญา ข้าพระองค์จึงหมดความ เคลือบแคลงสงสัยในอมตะนั้นว่า สัทธินทรีย์ ฯลฯ ปัญญินทรีย์ อันบุคคลเจริญแล้ว กระทำให้ มากแล้ว ย่อมหยั่งลงสู่อมตะ มีอมตะเป็นเบื้องหน้า มีอมตะเป็นที่สุด โดยสรุปคือ หากยังไม่ได้เข้าถึงไม่บรรลุด้วยตนเอง ก็เพียงแต่รับฟังไว้ ต่อเมื่อปฏิบัติ จนเข้าถึงด้วยตนเองแล้วจึงปักใจเชื่อ โดยปราศจากความเคลือบแคลงสงสัย เกสปุตติสูตร, อังคุตตรนิกาย ทุกนิบาต, มจร. เล่ม 20 ข้อ 66 หน้า 255-257. * ปุพพโกฏฐกสูตร, สังยุตตนิกาย มหาวารวรรค, มก. เล่ม 31 ข้อ 983-986 หน้า 73-75. 280 DOU สรรพ ศ า ส ต ร์ ในพระไตรปิฎก