พระราชกรณียกิจของสมเด็จพระมหาสมณเจ้ากรมพระยาวชิรญาณวโรรส : หน้า 28/390

(สมเด็จพระมหาสมณเจ้ากรมพระยาวชิรญาณวโรรส) ២៨ พระมหากษัตริยาธิราชเจ้า ดังแสดงไว้ในจักรวัติสูตร (๑) อนึ่ง ได้ทรงตั้งพระราชบัญญัติเบี้ย บำนาญ พระราชทานแก่ผู้รับราชการมานาน มีความชอบ แต่ชราพิการไม่สามารถรับราชการ ต่อไปได้ เพื่อเป็นกำลังเครื่องเลี้ยงชีพ เป็นผลแห่งราชการ และทรงสร้างเหรียญ สําหรับ เครื่องราชอิสริยาภรณ์ช้างเผือก และมกุฎสยามเพิ่มเติมขึ้นอีกอย่างละ ๒ ชั้น พระราชทานข้าราชการ และทรงแก้ไขพระราชบัญญัติลักษณะมฤดูกเดิม จัดลำดับผู้รับให้เป็น ระเบียบ ๓ ข้อนี้ นับเข้าในปุริสเมธัง สังคหวัตถุ คือพระปรีชาฉลาดในการยึดเนี่ยวน้ำใจคน อีก ประการหนึ่ง ทรงตั้งพระราชบัญญัติการทำเหมืองแร่ เป็นเครื่องป้องกันความวิวาทแก่งแย่งของ ผู้ทำ และยกเลิกอากรป่าผึ้งเมืองจันทบุรี เพื่อให้ราษฎรมีช่องได้ตัดฟืนขาย และยกเลิกอากรเก็บ ค่าธรรมเนียมนอกอัตราภาคหลวงภาษีดีบุกในมณฑลภูเก็ต และตั้งพระราชบัญญัติธนบัตรออกตั๋ว หลวงใช้แทนเงิน เพื่อเป็นการสะดวกในกิจที่จะพึงทำด้วยทรัพย์ นี้นับเข้าในหมวดพาณิชกรรม กล่าวตามคำโบราณว่า สัมมาปาสัง สังคหวัตถุ คือกิจการเป็นดุจบ่วงสำหรับคล้องใจคนให้นิยม ในพระบารมีธรรม, ส่วนแผนกกนวกรรมการโยธา ได้ทรเพิ่งสร้างทางรถไฟสายเหนือ ตั้งแต่เมือง ลพบุรีถึงเมืองนครสวรรค์ เพื่อเป็นเครื่องสะดวกแก่การสัญจรไปมา และพระราชทานพระบรมรา ชานุญาติให้บริษัททุนจำกัดพวกหนึ่ง ทำรางรถสายพระพุทธบาท และทรงสร้างถนนราชดำเนิน กลาง สะพานข้ามคลอง ๔ ตำบล, อนึ่ง มีพระราชบัญญัติรถลากเพื่อจัดการสัญจรในถนนให้ เป็นระเบียบไม่ก้าวก่าย เป็นเครื่องป้องกันอันตรายของประชาชน, อนึ่ง ทรงตั้งโอสถศาลา เจ้าหน้าที่สำหรับจัดยาแก้โรคต่าง ๆ จำหน่ายไปในหัวเมือง มี พระราชกรณียกิจฝ่ายพระพุทธจักรและราชอาณาจักร ซึ่งได้รับพระราชทานพรรณนามานี้ จัดว่าเป็นรัฏฐาภิบาลโนบาย นับเป็นมงคลวิเสสที่ครบ ๓ พระราชจริยาส่วนอัตตสมบัติ และปรหิตปฏิบัติ อันเป็นที่ตั้งแห่งศุภสิริสวัสดิ์อุดมมงคล อันเพิเศษ มีเอกเทศดั่งได้รับพระราชทานพรรณนามาฉะนี้