ความสำคัญของกัลยาณมิตรในพระธรรมวินัย : หน้า 81/390

(สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส) ๘๑ แต่จะชักให้เสียคน ซึ่งกุลบุตรจะพึงพบในระยะแห่งวัย, ผู้หลงและตกอยู่ในอำนาจนางยักขินีนั้น ได้แก่กุลบุตรบางพวก ผู้กำหนัดมัวเมว และบำเรอด้วยรูปโฉมขับประโคม เครื่องหอมสำหรับชโลม ทา ของกินของดื่ม และผ้าผ่อนเบาะฟูกที่หลับนอนและสิ่งอื่นอันจะเกื้อกูล แก่สัมผัสอันเป็นที่ยวน ใจ แต่เป็นอบายมุข คือเป็นเหตุแห่งความพินาศ ไม่สามารถจะก้าวขึ้นไปถึงที่สุดวาสนา ล้มเสีย ในระยะกาล พระราชกุมารผู้ไม่หลงแล้ว และรอดจากอำนาจนางยักขินีไปถึงเมืองตักกสิลา โดย สวัสดี และได้ครองนครนั้น ได้แก่กุลบุตรผู้มีสติสัมปชัญญะ ไม่ลุ่มหลงในเบญจพิธกามคุณนั้น รู้จักป้องกันตนให้รอดคลอดมาจนถึงได้ก้าวขึ้นไปสู่ที่สุดวาสนาของตน พระราชกุมารได้บรรลุวิบุล ผลดังนี้ เพราะตั้งมั่นในคำแนะนำของพระปัจเจกพุทธะนั้นได้แก่ กุลบุตรได้รับโอวาทของปราชญ์ แล้วประพฤติตามแล้วแล ได้บรรลุความดีความงามนั้น ๆ ตามภูมิของตน, ความเป็นผู้มีบาปชน เป็นมิตรเป็นเหตุแห่งหายนะ ความเป็นผู้มีกัลยาณชนเป็นมิตรเป็นเหตุแห่งวัฒนะ ดังเรื่องที่นำมา สาธกฉะนี้ ความเป็นผู้มีกัลยาณมิตร ย่อมถือเป็นสำคัญในพระธรรมวินัยนี้เหมือนกัน, ข้อนี้จึง สาธกด้วยเรื่องอันมาในสังยุตตนิกายมหาวารวรรค (๑) ครั้งหนึ่ง พระอานนท์ทราบทูลสมเด็จพระ บรมศาสดาว่า ความเป็นผู้มีกัลยาณมิตรนี้ เป็นกึ่งแห่งพรหมจรรย์ คือความบำเพ็ญศาสนกิจที่ เดียว สมเด็จพระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า อานนท์อย่ากล่าวอย่างนั้น เป็นพรหมจรรย์ทั้งมวล ทีเดียว ภิกษุผู้มีกัลยาณมิตรจักอาจยังอริยอัฏฐิงคิกมรรคให้เกิดขึ้นจักอาจทำให้เจริญขึ้น ต่อนี้ทรง แจกอัฏฐิงคิกมรรคนั้นแล้วตรัสว่า ด้วยบรรยายนี้แลจึงรู้ว่า ความเป็นผู้มีกัลยาณมิตร เป็น พรหมจรรย์ทั้งมวลทีเดียว สัตว์ทั้งหลายได้เราตถาคตเป็นกัลยาณมิตรแล้ว ตนเป็นผู้มีชาติเป็น ธรรมดา ก็ย่อมพ้นจากชาติได้ เป็นผู้มีชราเป็นธรรมดา ก็ย่อมพ้นจากชราได้ เป็นผู้มีมรณะเป็น ธรรมดา ก็ย่อมพ้นจากมรณะได้ เป็นผู้มีโศกปริเทวะ ทุกข์ โทมนัส อุปายาสเป็นธรรมดา ก็ ย่อมพ้นจากทุกข์เหล่านี้ได้ แม้ด้วยบรรยายนี้จึงรู้ว่า ความเป็นผู้มีกัลยาณมิตร เป็นพรหมจรรย์ ทั้งมวลทีเดียวแล, พระอังคุลิมาล แรกก็เป็นโจรร้ายกาจ ได้สมเด็จพระศาสดาเป็นกัลยาณมิตร ละทุจริตเสียได้กลับเป็นคนดีมาบวชในพระธรรมวินัยนี้แล้วได้สำเร็จพระอรหัตต์ พระภิกษุทั้งหลายยังอ้างเมตตาจิตของท่านเป็นสัตยาธิษฐาน สวดปริตรเพื่อสำเร็จสวัสดิมงคลแก่ หญิงมีครรภ์ตลอดถึงชนสามัญทั่วไป และปริตรนั้นก็ได้ชื่อว่า อังคุลิมาลปริตรสืบมา เรื่องนี้ สาธกความแห่งพระพุทธภาษิตในหนหลังนั้น ความเป็นผู้มีกัลยาณมิตร ย่อมถือเป็นสำคัญใน พระศาสนา ด้วยประการฉะนี้ (๑) สํ. มหาวาร. ๑๙/๒. ในบัดนี้