การจัดการทรัพย์สมบัติและการเป็นอยู่ที่มีความพอดี : หน้า 275/390

สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (เจริญ ญาณวรเถร) ២៨០ เป็นนิตยกาล อันการบริโภคใช้สอยโภคทรัพย์ก็เป็นปากกัน มีแต่ใช้โภคะก็มีแต่หมดสิ้นไปต้องมี ของที่ได้ใหม่มาทดกัน โภคะนั้นจึงจะคงอยู่ได้ ความรู้รู้จักประมาณในการได้การจ่ายผ่อนผันให้ ทรัพย์ที่ได้กลบลบทรัพย์ที่จ่าย ให้ตนได้สุขแลให้สมบัติทวีขึ้น ชื่อว่าสมชีวิตา ความเป็นอยู่ สมาเสมอ เป็นปฏิปักษ์แก่วิสมชีวิตา ความเป็นอยู่เผลอเรอไม่รู้จักประหยัดบุคคลรู้จักบริโภค สมบัติ หลีกทางหายนะเสีย เสพแต่ทางวัฒนะ ย่อมจะได้สุขตามสมควรแก่กำลังแห่งโภคทรัพย์ ความรู้จักพอดีในการแสวงหา ในการรักษา ในการบริโภค เป็นประโยชน์แก่บุคคลฉันใด ย่อม เป็นประโยชน์แก่ประเทศด้วยฉันนั้น ประเทศกล่าวคือชุมนุมชนที่ตั้งอยู่เป็นปึกแผ่น มีเขตแดน ปกครองตนเองโดยลำพัง ควรตั้งอยู่ใน สุปริเยสนา แสวงหาโภคทรัพย์บำรุงตนรอบคอบดี ประกอบอุบายวิธีบำรุง การหาเลี้ยงชีพของประชาราษฎร์ให้มีผลแลเฉลี่ยเก็บส่วนกำไรจาก ประชาชนเป็นพลีแต่พอควร ระวังไม่ให้ยุ่งยาก ให้ได้ประโยชน์มากด้วยกันทั้งสองฝ่าย เหมือน นายโคบาลผู้ฉลาดรู้จักรีดน้ำนมโค ปล่อยให้มีส่วนเหลือเพื่อลูกโคจะได้ดื่ม ไม่รีดจรหมดฉะนั้น แลผ่อนผันประหยัดการแสวงหาในทางอันเป็นอบายมุขของมหาชน เป็นต้นว่า การพนัน ไม่คิด อุดหนุนคอยกีดกันไม่ให้ทำง่าย อีกประการหนึ่ง ควรตั้งอยู่ในอารักขสัมปทา รู้จักอุบายในที่จะ รักษาสมบัติของประเทศให้พอสมแก่กำลัง ไม่ยังทรัพย์ให้เปลืองไปในทางที่ไม่มีประโยชน์ต้นไม้มี ทา คือกาฝากเท่าใด ก็ต้องลดรสาหารที่ได้สำหรับเลี้ยงตนเจือจานไปเลี้ยงเท่านั้นประเทศก็เหมือน มีภาระอันหาประโยชน์มิได้มาก ก็จำต้องเสียกำลังแลทรัพย์ไปในทางนั้นมาก จึงรู้จักรวมกำลังแล ทรัพย์มาใช้ในทางที่เป็นประโยชน์ อนึ่งโสด ควรตั้งอยู่ในสมชีวิตา รู้จักประมาณในการจ่ายทรัพย์ แม้ในทางที่ควร ไม่ให้เกินจำนวนทรัพย์ที่หาได้เข้าใจผ่อนปรนให้กิจสำเร็จ ควรทำให้เป็นประเทศ ที่มั่งคั่ง เช่นนี้ ย่อมจะมีความพร้อมพรั่งเจริญสมบูรณ์ตั้งมั่นไม่ล่มจม สมเด็จบรมบพิตรพระราชสมภารเจ้า ทรงทราบความพอดีแห่งพระราชอาณาจักรแลทรง พิทักษ์บำรุงสมแก่สมัย ทรงเพิ่มพูนพระราชทรัพย์สำหรับแผ่นดินให้ไพบูลย์ ในทางบำรุงเพิ่มพูน อุบายเลี้ยงชีพของประชาชน แลทรงจัดระเบียบการเก็บพลีให้รอบคอบไม่พักต้องทำความบอบช้ำ แก่ชนนิกร สิ่งใดควรเก็บ ควรขึ้น ควรเลิกถอน ควรลดหย่อน ก็ทรงทำตามอย่างไร รักษา ประโยชน์หลวงประโยชน์ราษฎร์ให้เป็นไปกลมเกลียวกันตั้งพระราชหฤทัยเกียดกันทางอุบายมุข จึงได้ทรงเลิกอากรบ่อนเบี้ยการพนันทุกตำบลให้หมดขาด ของมหาชน ประชารษฎร์อย่างอื่น ก็ทรงจัดการป้องกัน ทางเสื่อมเสียของ