การทรงครองแผ่นดินโดยธรรมและพระราชปณิธาน : หน้า 194/390

ได้ว่าได้ทรงครองแผ่นดินโดยธรรม คือทศบารมีที่ได้ยกขึ้นถวายวิสัชนามาแล้วศกละ ๒ ข้อ โดย ลำดับจนถึงศกนี้ คือเมตตาและอุเบกขา อันเป็นข้อครบ ๑๐ โดยเป็นมงคลวิเสส ส่วนอัตตสมบัติ คู่กันไปกับทศพิธราชธรรมที่ได้ยกขึ้นถวายวิสัชนามาแล้วโดยลำดับ ศุกละ ๒ ข้อ จนถึงศกนี้ คือ ขันติและอวิโรธนะ อันเป็นครบ ๑๐ ข้อ โดยเป็นมงคลวิเสสส่วนปรหิตปฏิบัติซึ่งแต่ละข้อของทั้ง ๒ หมวดนี้เทียบกันได้ และในการปฏิบัติก็อาศัยกันและกันทุกข้อ ปฏิบัติอยู่ในทุกข้อ จึงกล่าวได้ว่าได้ทรง ความลึกซึ้งแห่งพระบรมราชปณิธานเป็นการแสดง ความกตัญญูกตเวทีอย่างยิ่งในพระ ราชหฤทัยซึ่งมีต่อประเทศชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย์ พร้อมบริบูรณ์ แผ่นดินนี้ สมเด็จพระบรม ราชบุพการีทุกพระองค์ทรงหวงแหนรักษาสืบต่อกันมา เช่นเดียวกับที่ทรงรักษาพระพุทธศาสนา และสถาบันพระมหากษัตริย์ที่ ทรงมีพระบรมราชปณิธานและทรงมั่นคงปฏิบัติพระบรมราช ปณิธานตลอดมา เป็นการทรงแสดงพระราชสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณของสมเด็จพระบรมราช บุพการี และทรงปฏิบัติสนองพระมหากรุณาธิคุณนั้น ซึ่งเป็นการแสดงความทรงมีพระราชสำนึก และตอบสนองพระคุณ ชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย์ กรุณาธิคุณต่ออาณาประชาราฏร์ทั้งปวง พร้อมกับพระราชทานพระมหา เมื่อวันที่ ๑ กรกฎาคม พุทธศักราช ๒๕๓๑ สมเด็จบรมบพิตรพระราชสมภารเจ้าทรง ครองราชย์ยืนนาน ๔๒ ปี ๒๒ วัน เสมอกับพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระ บรมวงศานุวงศ์รัฐบาล ข้าราชการฝ่ายทหาร ตำรวจ พลเรือน และพสกนิกร ชาวไทยทั้งปวง สำนึกในพระมหากรุณาธิคุณที่ได้ทรงปฏิบัติพระราชภารกิจอย่างหนัก เพื่อแผ่นดินและประชาชน มาถึงปีที่ ๔๓ ทั้งเสด็จดำรงรัฐสีมายืนยาว ยิ่งกว่าสมเด็จพระมหากษัตริยาธิราชเจ้าพระองค์ใดที่ ปรากฏในพระราชพงศาวดาร เป็นที่ชื่นชมโสมนัสพันประมาณ จึงมีสมานฉันท์พร้อมกันจัดงาน กำหนดงานพระราชกุศลและพระ เฉลิมพระเกียรติสนองพระเดชพระคุณขอพระราชทานให้ทรง พระราชพิธีรัชมังคลาภิเษก ย่อเพียง ราชพิธีรัชมังคลาภิเษก อนุโลมตามพระราชประเพณีครั้งพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้า เจ้าอยู่หัว จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้กำหนดพระราชกุศลทักษิณานุปทานและ วัน คือ พระราชพิธีทักษิณานุปทานและพระราชพิธี สมโภชสิริราชสมบัติรัชมังคลาภิเษก และพระราชพิธีบวงสรวงสังเวยสมเด็จพระมหากษัตริย์ใน อดีตในวันที่ ๒ – ๓ - ๔ กรกฎาคม โดยลำดับ ๓ สมเด็จพระญาณสังวรสมเด็จพระสังฆราชสกลมหาสังฆปริณายก