ความไม่ผิดในทศพิธราชธรรมและอุเบกขา : หน้า 193/390

ไม่ผิดทั้งนั้น คือเป็น จากปกติเดิมก็ดี ดังนี้จัดเป็นอวิโรธนะไม่ผิดเมื่อพิจารณาดูแล้วก็จะเป็นว่า เป็นข้อรวมของทุก ๆ ข้อได้ ด้วยพระธรรมทุก ๆ ข้อที่เป็นราชธรรมนั้นล้วนเป็นข้อปฏิบัติที่ ข้อปฏิบัติที่ถูกต้องตามสมควร ถ้าไม่ปฏิบัติข้อใดข้อหนึ่งเรียกว่าเป็นการปฏิบัติผิดในข้อนั้น แต่ถ้าปฏิบัติในข้อนั้นและทุก ๆ ข้อได้แล้วก็ได้ชื่อว่าเป็นการปฏิบัติได้ เพราะฉะนั้น ข้อสรุปคือข้อที่ว่าไม่ผิดนั้น ผิดนั้นจึงเป็นข้อที่สำคัญในทศพิธราชธรรมทั้ง ถูกต้องไม่ผิดเลย ข้อนั้น. ๑๐ อนึ่ง ทศบารมีข้อครบ ๑๐ คืออุเบกขา ทศพิธราชธรรมข้อครบ ๑๐ คือ อวิโรธนะ ความไม่ผิดชื่อของธรรมะต่างกัน แต่เมื่อพิจารณาโดยความแล้วก็จะเห็นว่า ทั้ง ๒ ข้อนี้ต้อง ปฏิบัติสัมพันธ์กันปฏิบัติด้วยกัน คือการปฏิบัติทำอุเบกขานั้น ก็ต้องปฏิบัติให้ได้ไม่ผิดด้วย จึง เป็นอุเบกขาที่ถูกต้อง เช่น เป็นอุเบกขาพรหมวิหาร เป็นต้น และในการปฏิบัติไม่ผิดซึ่งเป็น ทศพิธราชธรรม ก็ต้องปฏิบัติให้ประกอบด้วย อุเบกขา ซึ่งมีความหมายแม้ในข้อที่ว่ามัธยัสถ์เป็น กลางไม่ลำเอียงไปด้วยอคติทั้ง ๔ คือ ไม่ลำเอียงไปเพราะชอบ ชัง หลง กลัว หากว่าขาด อุเบกขา คือมีความลำเอียงไปเพราะข้อใดหนึ่งเสียแล้วการปฏิบัตินั้น ๆ ก็เป็นการปฏิบัติผิดขึ้น ทันที เพราะฉะนั้น บารมี ๑๐ คือ อุเบกขาและทศพิธราชธรรมข้อที่ ๑๐ คือ อวิโรธนะ ความไม่ผิดจึงสัมพันธ์กัน ต้องปฏิบัติด้วยกัน อวิโรธนะเป็นทศพิธราชธรรมข้อที่ ๑๐. สมเด็จบรมบพิตรพระราชสมภารเจ้าทรงเจริญด้วยพระบารมี พร้อมพระราชธรรมจริยา ยกโดยเฉพาะในกถามรรคนี้ คือ เมตตาและอุเบกขา เป็นส่วนอัตตสมบัติ กับทั้งขันติ ความ อดทน และ อวิโรธนะ ความไม่ผิด ทั้งทางปฏิบัติหน้าที่อย่างเยี่ยมยอด เป็นรัฏฐาภิบาลโนบาย ส่วนปรหิตปฏิบัติ คือเหตุที่สำคัญที่นำให้เข้าถึงความเจริญในการปกครองรัฐให้วัฒนสถาพร ดัง จะพึงเห็นได้จากพระราชกรณียกิจนานัปปการที่ได้ทรงปฏิบัติตลอดมา ซึ่งไม่อาจยกขึ้นแสดงสาธก เพียงบางประการ เมื่อทรง ด้วยกถามรรคเพียงครั้งเดียวได้ จะรับพระราชทานยกสาธกถวาย พิจารณาพระธรรมส่วนชอบอันตั้งอยู่ในพระองค์เป็นเครื่องเจริญพระราชหฤทัยด้วยปีติโสมนัส สมเด็จบรมบพิตรพระราชสมภารเจ้า ได้ทรงแสดงพระบรมราชปณิธานไว้ในพระปฐม บรมราชโองการในพระราชพิธีบรมราชาภิเษก เมื่อวันที่ ๔ พฤษภาคม พุทธศักราช ๒๔๙๓ ว่า “เราจะครองแผ่นดินโดยธรรม เพื่อประโยชน์สุขแห่งมหาชนชาวสยาม” กล่าว เกสรของจิต เพื่อพัฒนาจิตมีชีวิตพ้นจากทุกข์ สมเด็จพระญาณสังวรสมเด็จพระสังฆราชสกลมหาสังฆปริณายก ๑๙๘