ธิติ: คุณสมบัติสำคัญสำหรับความสำเร็จ : หน้า 295/390

สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (เจริญ ญาณวรเถร) กยิรา เจ กยิราเถน ๓๐๐ ทสหเมน ปรกฺกเม ถ้าควรทำพึงทำกิจนั้น พึงบากบั่นมุ่งกิจนั้นให้มั่น ท่านผู้เป็นมหาบุรุษเป็นผู้ประกอบด้วยธิติ อัน ใคร ๆ ไม่อาจให้คลอนแคลน ย่อมได้ความสรรเสริญว่า ทฬหสมาทาโน อวฏฐิตสมาทาโน เป็นผู้มีสมาทานอันมั่น เป็นผู้มีสมาทานอันตั้งลง ในเรื่องนั้นเล่าถึง ท้าวสักรินทรเทวราช ทรง สัมผัสปัณฑุกัมพลศิลาอาสน์ร้อนแล้วทรงเล็งทิพยเนตรเห็นเหตุแล้ว ดาวดึงส์ แลทรงช่วยธุระท่านผู้มีอันสมาทานมั่นอย่างนั้นก็มี เสด็จลงมาจากสวรรค์ชั้น เรื่องนี้ถอดได้ใจความโดย ธรรมาธิษฐานว่า ความเป็นผู้มีอันสมาทานมั่นนั้นย่อมเป็นเหตุร้อนถึงความสำเร็จอันต้องเผล็ด ผลในอวสาน. อีกประการหนึ่ง ธิตินั้น เป็นคุณสมบัติอันปรารถนา ในเวลาที่อันตรายคุกคามกอง ทหารผู้ทำสงคราม ถูกข้าศึกล้อมระดมตี ขวัญหนีแล้วจะจะปราชัยต่อขวัญดี จึงจะอาจคิดแก้ไข หาอุบายต่อสู้เอาชัยชนะศัตรูหรือรอดจากอันตราย, ชนผู้ประกอบด้วยธิติเป็นหัวหน้าอยู่ในหมู่ ใด ย่อมทำความอุ่นใจแก่หมู่นั้นอย่างนี้ ได้ในพระพุทธภาษิตว่า ธีโร จ สุขสวาโส ชนผู้มีธิติ มีอันอยู่ร่วมด้วยเป็นสุข, พระคันถรจนาจารย์ปรารถนาจะสำแดงธิติว่า เป็นอารักขาคุ้มครองให้ ในปัญจภีรุก คลาดแคล้วจากภัยสาธกด้วยเรื่องพระเจ้าตักศิลา พระราชโอรสพระเจ้าพาราณสี ชาดกนิบาต เมื่อครั้งยังเป็นพระราชกุมารเสด็จจะไปครองเมืองตักกศิลาอันเป็นทางไกลกันดาร รอดพ้นจากอำนาจนางยักขินีผู้มาประโลมล่อในระหว่างทาง แลไปถึงโดยเกษมสวัสดิ์ เมื่อท้าวเธอ ได้ผ่านสมบัติแล้ว ทรงเปล่งอุทานวาจาขึ้นว่า กุสลูปเทเส ธิติยา ทฬหาย อวฏฐิตตฺตา ภัยภิรุตาย จ น รกุขสีน้ำ วสมาคมมุห์ เส ส โสตถิภาโว มหา ภเยน เม ។ ดังนี้ มีความว่า เพราะเรามั่นแล้ว ด้วยธิติอย่างมั่น ในคำแนะนำของปราชญ์ แลเพราะเราเป็นผู้ ขลาดต่อภัย เราจึงมิได้ถึงอำนาจแห่งนางยักขินีทั้งหลาย เราจึงมีความสวัสดี รอดจากภัยใหญ่ อย่างนี้ เรื่องนี้ท่านสำแดงไว้เป็นความเปรียบเทียบแห่งความเป็นไปของกุลบุตร ผู้รักษาตนรอด มาแต่เยาว์ จนได้เป็นอธิบดีครองสกุลหนึ่งขึ้นไปจนสุดวาสนา, เจ้าพาราณสี ผู้เสด็จจะไปครองเมืองตักกศิลานั้น ได้แก่ พระราชกุมารพระราชโอรสพระ