ข้อความต้นฉบับในหน้า
สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์
(เจริญ ญาณวรเถร)
២៧៦
ป้องกันรักษาทำนุบำรุงพระราชอาณาจักรให้เจริญทันสมัย อุบัติเหตุใด ๆ อันจะนำให้เกิดอนัต
ถะพินาศไม่เป็นผลอันดีแก่แผ่นดิน ที่ยังไม่เกิด ก็ทรงจัดการระวัง ดังทรงทำนุบำรุงพลนิกายไว้
เพื่อป้องกันจลาจลภายในแลปัจจามิตรภายนอก
ตลอดลงมาถึงทรงระวังโรคภัยไข้เจ็บแลอัคคีภัย
พิบัติ อันจะอุบัติเกิดมีแก่ประชาชนเป็นที่สุด เมื่อเกิดขึ้นแล้วก็ทรงเขม้นขะมักเพื่อจักทรงระงับให้
ราบคาบ ทรงขจัดโจรภายนอกภายใน ข้อเสียหายที่มีอยู่แล้ว ก็ตั้งพระราชหฤทัยจะเลิกถอน เช่น
อบายมุขของประชาธิการแลประเทศ คือสุราเมรัย อันเป็นความชั่วร้ายทั่วประเทศ ทั้งเป็นเหตุ
ให้เสื่อมเสร็จกิจการงาน แลทำบุคคลให้เป็นอันธพาลเบียดเบียนกันแลกันทั่วไป ตลอดถึงเล็ก
ขนบธรรมเนียมอันล่วงเวลาสมัย แลขัดแก่ความเป็นไปของประเทศ อย่างอื่น ๆ อันเศษอีกเป็น
อันมากการณ์ใด ๆ เป็นทางแห่งความจำเริญ แม้จะสำเร็จยากเท่ายากสักปานไร ก็ไม่ทรงทอด
พระราชหฤทัยปลงพระราชธุระ เมื่อเป็นกาละก็ทรงจัดขึ้น ทรงจัดระเบียบ ส่วนธุรการบำรงศึกษา
กสิกรรม พาณิชกรรม การคมนาคม สร้งทางรถไฟ สายโทรเลข แลอื่น ๆ ทั่วไปในพระราช
อาณาเขต เมื่อได้ทรงจัดขึ้นแล้ว ก็มีพระราชประสงค์จะทรงรักษา ให้ยืนยงที่ ทรงสอดส่องตรวจ
ตราพระราชกรณียะอยู่เป็นนิตย์ สมเด็จบรมบพิตรพระราชสมภารเจ้า ผู้เป็นเพชรของชาติ ทรง
ประกอบด้วยพระอัตตสัมมาปณิธิ วิริยะสามารถทรงดำเนินทางรัฐประศาสน์ด้วยกำลังพระอุบาย
โกศล มีพระราชกมลประกอบด้วยพระวชิรญาณ ต้องทรงพระวิตกวิจารว่า
ประชาราษฎร์จะ อยู่เย็นเป็นสุขปราศจากทุกข์นิราศภัย ทำอย่างไรการทำมาหากินของพสกนิกร
ประชาชน จะเกิดผลบริบูรณ์เป็นไปสะดวกไม่ขัดขวาง จะมีทางอย่างไรมหาชนจึงจะสมบูรณ์พูน
สุขมั่งมีทรัพย์สินเงินทาอง ไม่ต้องเบียดเบียนแย่งชิงของเขาเอามาเป็นของตน ทำไฉนเหล่าพาลชน
โจรผู้ร้ายจึงจะสงบเรียบร้อย ทำอย่างไร โรคภัยใหญ่น้อยอันเกิดแก่มนุษย์แลปศุสัตว์จะเสื่อมสูญ
อันรธาน จะดำเนินวิธีอย่างไร ปวงข้าราชการจึงจะรู้สึกต่อหน้าที่ แลทำราชการโดยความซื่อสัตย์
สุจริต จงรักภักดีต่อชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย์ แลมีเมตตากรุณาในราษฎร์ ทำอย่างไร
ประชาชนนิกรจึงจะจงรักแลนิยมในพระองค์ผู้ทรงปกครอง ด้วยอุบาย อย่างไร ความปรองดองใน
พวกข้าราชการด้วยกันก็ดี ในระหว่างผู้ปกครองรับราษฎรก็ดี จักสามัคคีเป็นไปกลมเกลียวกัน
จะดำเนินวิธีอย่างไร จึงจะสามารถรักษาความเป็นเอกราชแลพระวงศ์ไว้ให้ถาวรสืบไปสิ้นกาลนาน
ทําไฉนอาณา
จะทำนุบำรุงอย่างไรจึงจะมีกำลังแลอำนาจอาจหาญพอจะระงับจลาจลภายในแลไพรีภายนอก ให้
พ่ายแพ้สาบสูญได้ จะมีวิธี