ทศพิธราชธรรมและบารมีของพระมหากษัตริย์ : หน้า 171/390

กรุณา สมเด็จพระญาณสังวรสมเด็จพระสังฆราชสกลมหาสังฆปริณายก ๑๗๕ ๕. อักโกธะ ความไม่โกรธ ตลอดถึงไม่พยาบาทมุ่งร้ายใคร ประกอบด้วยเมตตา 5. อวิหิงสา ความไม่เบียดเบียนผู้อื่นตลอดถึงสัตว์มีชีวิตให้เป็นทุกข์เดือดร้อนประกอบด้วย ๗. ขันติ ความอดทนต่อความทุกข์ยากต่อถ้อยคำเหตุการณ์อันไม่พึงประสงค์ทั้งปวง ๘. อวิโรธนะ การปฏิบัติไม่ให้ผิดทางจากทางที่ถูกที่ควรไม่ให้ผิดจากทำนองคลองธรรม แต่ ให้เป็นไปตามธรรม สมด้วยพระพันธคาถาที่บัณฑิตรับพระราชทานกล่าวถวาย กาล กราบทูลให้ทรงวิจารณ์ทศพราชธรรมที่ทรงบำเพ็ญอยู่ว่า ทาน สีล ปริจจาค อกโกธ อวิหึสญฺจ อิจฺเจเต กุสโล ธมฺเม พระมหากษัตริย์ครั้งโบราณ อาชชว์ มาทว์ ต ขนฺติญฺจ อวิโรธน์ ชิเต ปสฺสาหิ อตฺตนิ โสมนสฺสญฺจนปุปก ฯ ตโต เต ชายเต ปีติ ขอพระมหาราชเจ้าผู้ทรงพระคุณอันประเสริฐ ทรงพิจารณากุสลธรรม ที่ตั้งอยู่ในพระองค์ คือ ทาน ศีล บริจาค ความตรง ความอ่อนโยน ตบะคือความเพียร ความไม่โกรธ ความไม่ เบียดเบียน ความอดทน ความไม่ผิด ดังนั้น ๆ เถิด แต่นั้น พระปิติ โสมนัสมิใช่น้อยจักเกิดมี แด่พระองค์. แม้บารมี ๑๐ ประการ ก็ปรากฏว่า พระราชามหากษัตริย์โพธิสัตว์ในโบราณกาลก่อน พุทธกาลก็ได้ทรงบำเพ็ญมาแล้วหลายพระองค์ ดังปรากฏในคัมภีร์ชาดก เช่นพระเวสสันดร โพธิสัตว์ จึงรับพระราชทานกล่าวได้ว่า เป็นธรรมอันควรที่พระราชามหากษัตริย์ทั้งปวงจึงปฏิบัติ ตามพระราชประสงค์ปรารถนา แม้พระราชามหากษัตริย์แห่งประเทศไทยเองตั้งแต่โบราณมาก็ได้มี คำกล่าวว่า ได้ทรงมีพระบารมีบรมโพธิสมภาร ทรงแผ่พระบารมีปกครองประชาชนให้เป็นสุข ทั้ง ธรรมในทศพิธราชธรรมก็คล้ายคลึงกับทศบารมีหลายข้อแม้จะมีชื่อต่างกัน ก็มีใจความผูกพันกัน ได้ทุกข้อ ดังได้รับพระราชทานถวายวิสัชนา เทียบเคียงกันมาตามลำดับข้อในศึกก่อน ๆ จึงรับ พระราชทานกล่าวได้ว่า พระราชามหากษัตริย์ไทยได้ทรงปฏิบัติทั้งทศบารมีทั้งทศพิธราชธรรม มาแต่โบราณกาลจนถึงปัจจุบันได้ทรงมีพระบารมีแผ่ไพศาล