บทบาทและความสำคัญของพระสารีบุตรในพระพุทธศาสนา : หน้า 329/390

(เจริญ ญาณวรเถร) ๓๓๔ สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ จึงโปรดให้สงฆ์สมมติพระสารีบุตรเข้าไปทำปกาศนียกรรมในกรุงราชคฤห์ว่า แต่ก่อนพระเทวทัตต์ มีปกติอย่างหนึ่งนี้มีปกติอย่างหนึ่งแปลกไปแล้ว พระเทวทัตต์จะทำกรรมใดด้วยกาย ด้วยวาจา พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ ไม่รับรู้เห็นด้วยกรรมนั้น พระเทวทัตต์ต้องรับรู้เห็นเอง เรื่องนี้ นอกจากแสดงแผนนิคคหะอย่างเฉียบขาด รุนแรงสำหรับคนแข็งกระด้างยังแสดงเยี่ยงอย่างของ การณวสิกชนว่า เมื่อมีทางเสียทั้งสองทางย่อมเลือกทำในทางที่เสียน้อย ในส่วนปัคคหะ พึงเห็นเช่นทรงตั้งพระสาวกผู้เยี่ยมในคุณสมบัตินั้น ๆ ไว้ในเอตทัคค สถานตามควรแก่เหตุ ที่ทรงยกย่องเป็นพิเศษในลางคราวก็มี แต่ทรงระวังมิให้มีมลทินในข้อนี้ ตลอดไป ก็ด้วยทรงตั้งอยู่ในการณวสิกตา พึงสาธกด้วยเรื่องพราหมณ์ผู้ใคร่จะบูชาพระธรรมรัตนะ พราหมณ์ผู้นั้นดำริว่า การบูชาพระพุทธรัตนะแลพระสังฆรัตนะ ทำให้ปรากฏได้อยู่ แต่พระ ธรรมรัตนะจะบูชาได้ด้วยอุบายอย่างไร จึงเข้าไปเฝ้ากราบทูลถามสมเด็จพระบรมศาสดา พระองค์ตรัสว่าถ้าจะใคร่บูชาพระธรรมรัตนะ ก็พึงบูชาภิกษุพหุสูต, พราหมณ์ทูลขอให้ตรัสบอก ว่าใครเป็นพหุสูต รับสั่งให้ถามภิกษุสงฆ์ พราหมณ์ ไต่ถามภิกษุสงฆ์ ได้ความว่าพระอานนท์เถร เจ้าเป็นยอดพหุสุต ในสาวกมณฑล ก็บูชาพระเถรเจ้าด้วยจีวรอย่างดีมีราคาถึงพันกษาปณ์ เรื่องนี้พระองค์ทรงทราบอยู่ว่า พระอานนท์เป็นยอดพหุสูตจนถึงทรงยกย่องไว้ในที่เอตทัคคะควร จะได้รับบูชา แต่พระอานนท์เป็นทั้งพระญาติใกล้ชิดเป็นทั้งอุปัฏฐากที่สนิท ถ้าพระองค์จะทรงชี้ ตัวพหุสูตเอง อย่างไรก็คงไม่พ้นปรัปปวาทว่ามุโขโลกนะ จึงทรงส่งภาระนั้นให้เป็นหน้าที่แห่ง สงฆ์ซึ่งเป็นกลาง. โดยนัยนี้ สมเด็จพระผู้มีพระภาคเจ้า ทรงตั้งอยู่ในการณวสิกตา จนถึงเวลาจะเสด็จดับ ขันธปรินิพพาน พึงเห็นในการที่ทรงเลือกสถานที่จะปรินิพพานพระองค์ทรงทราบตระหนักอยู่ว่า เมื่อพระองค์เสด็จปรินิพพานแล้ว พระสารีริกธาตุของพระองค์จักเป็นสิ่งมีค่ามาก ที่ พุทธศาสนิกชนประสงค์แลหวงแหนกันอย่างยิ่ง ถ้าพระองค์จะเสด็จปรินิพพานในนครใหญ่ ที่เจ้า ผู้ครองนครนั้นมีแสนยานุภาพมากหากเจ้าผู้ครองนครนั้นจะเกียดกันพระสารีริกธาตุ ไว้ไม่เฉลี่ย แบ่งปันกันให้เจ้านครอื่น ๆ พระสารีริกธาตุก็จักไม่แพร่หลายไปให้สำเร็จประโยชน์สุขแก่ชนเป็น อันมากได้ ครั้นเจ้านครอื่น ๆ มาขอแบ่งส่วนพระสารีริกธาตุ หากเจ้าผู้ครองนครนั้นไว้อำนาจ ไม่ยอมแบ่งให้ ก็จักเกิดสงครามใหญ่ช่วงชิงเป็นสัมประหารกันขึ้นในโลก แม้ว่าการฌาปนกิจ พระศพจะไม่มโหฬาร แลพระ