แนวทางการมีกรุณาและอธิษฐานะในพระราชธรรม : หน้า 214/390

สมเด็จพระญาณสังวรสมเด็จพระสังฆราชสกลมหาสังฆปริณายก ២១៨ ความตั้งใจมุ่งมั่นในเรื่องอะไร ข้อที่ควรตั้งใจมุ่งมั่น สำคัญก็คือตั้งใจมุ่งมั่นในการที่จะมีกรุณา มี ความสงสาร ใคร่จะช่วยให้พ้นทุกข์ และปฏิบัติการช่วยให้พ้นทุกข์ต่าง ๆ ให้ประสบความสุขต่าง ๆ ความกรุณานี้จะเป็นไปได้ก็ต้องอาศัยมีอธิษฐานะคือความตั้งใจมุ่งมั่นที่จะกรุณาซึ่งเป็นการไม่ เบียดเบียนหรือยกเอาอวิหิงสาขึ้นมาเป็นที่ตั้ง ก็ต้องมีอธิษฐานะ คือ ความตั้งใจมุ่งมั่นที่จะไม่ เบียดเบียนใคร เมื่อเป็นดั่งนี้จึงจะให้เกิดการปฏิบัติไม่เบียดเบียนอันเป็นความกรุณาขึ้นได้ และเพราะความกรุณานั้นเองก็ทำให้มีความตั้งใจมุ่งมั่นที่จะช่วยเหลืออันเรียกว่า อธิษฐานะอีก ด้วยเพราะฉะนั้น เองก็ทำให้มีความตั้งใจมุ่งมั่นที่จะช่วยเหลืออันเรียกว่า อธิษฐานะอีกด้วย เพราะฉะนั้นอธิษฐานะหรือ อธิษฐานะ ความตั้งใจมุ่งมั่นที่ทำให้เกิดกรุณา หรือจะกล่าวว่ากรุณา นำให้เกิดอธิษฐานะ ความตั้งใจมุ่งมั่นก็ได้ ก็แปลว่าทั้ง ๒ ข้อนี้ จะต้องมีด้วยกัน เมื่อปฏิบัติใน บารมีข้ออธิษฐานะ ความตั้งใจมุ่งมั่นก็นำให้ปฏิบัติในข้ออวิหิงสา ความไม่เบียดเบียนหรือกรุณานี้ ด้วย หรือเมื่อปฏิบัติให้ข้ออวิหิงสา ความไม่เบียดเบียนคือความกรุณา ก็เป็นการปฏิบัติในข้ออธิษ ฐานะ หรืออธิษฐานะ ความตั้งใจมุ่งมั่นนั้นด้วย เพราะฉะนั้น พระมหากษัตริย์ ผู้ที่ทรงตั้งอยู่ใน ทศพิธราชธรรมข้อนี้ คือ อวิหิงสา ความไม่เบียดเบียนอันได้แก่ พระราชทานพระมหากรุณา แผ่ทั่วไปก็เป็นว่า ได้ทรงบำเพ็ญพระบารมีในข้ออธิษฐานะ ความตั้งใจมุ่งมั่นนั้นด้วย และบุคคล ทั่วไปซึ่งเป็นผู้ปกครองก็ดี เป็นผู้อยู่ในปกครองก็ดี หรือว่าใคร ๆ ทุก ๆ คนเมื่อปฏิบัติใน หลักธรรมข้อนี้ คือ อวิหิงสา ความไม่เบียดเบียน คือความกรุณาดังกล่าว ก็เป็นอันว่าได้ปฏิบัติ ในหลักธรรมข้อบารมี คืออธิษฐานความตั้งใจมุ่งมั่นด้วย และเมื่อปฏิบัติหลักธรรม ข้ออธิษฐาน ความตั้งใจมุ่งมั่น ก็เป็นอันนำให้ปฏิบัติในข้อ อวิหิงสา ความไม่เบียดเบียน คือ ความกรุณา ดังกล่าวมาด้วย อวิหิงสา เป็นทศพิธราชธรรมข้อที่ 4 สมเด็จบรมบพิตรพระราชสมภารเจ้าทรงพระเจริญ ด้วยพระบารมีพร้อมพระราชธรรม จริยายกโดยเฉพาะในกถามรรคนี้ คือสัจจะและอธิษฐานะ เป็นส่วนอัตตสมบัติกับทั้งอักโกธะ ความไม่โกรธ และอวิหิงสา ความไม่เบียดเบียน ทั้งทรงปฏิบัติหน้าที่อย่างยอดเยี่ยม เป็น รัฏฐาภิบาลโนบายส่วนปรหิตปฏิบัติ คือ เหตุสำคัญที่นำให้เข้าถึงความเจริญในการปกครองรัฐ ให้สถาพร ดังจะเห็นได้จากรพระราชกรณียกิจนานัปปการที่ได้ทรงปฏิบัติตลอดมา ซึ่งไม่อาจ ยกขึ้นแสดงสาธกด้วยกถามรรคเพียงครั้งเดียวได้ จะรับพระราชทนยกถวายเพียงบางประการเพื่อ ทรงพิจารณา พระธรรมส่วนชอบอันตั้งอยู่ในพระองค์ เป็นเครื่องเจริญพระราชกฤทัยด้วยพระปีติ โสมนัส จากการเสด็จพระราชดำเนินเยี่ยมราษฎร์อย่าง ต่อเนื่องทั่วทุกภูมิภาคของประเทศทำให้ สมเด็จบรมบพิตรพระราชสมภารเจ้าทรงมีพระราชหฤทัยมุ่งมั่นที่จะขจัดปัญหา