วัตรและธรรมที่พึงปฏิบัติในพระราชกรณียกิจ : หน้า 159/390

สมเด็จพระญาณสังวรสมเด็จพระสังฆราชสกลมหาสังฆปริณายก ๑. วัตรที่พึงปฏิบัติในอันโตชน คือชนภายใน ๒. วัตรที่พึงปฏิบัติในพลกาย คือหมู่พล หมู่ทหาร วัตรที่พึงปฏิบัติในหมู่กษัตริย์ ๓. ๔. วัตรที่พึงปฏิบัติในกษัตริย์ประเทศราช ๕. วัตรที่พึงปฏิบัติในพราหมณ์และคฤหบดี 5. วัตรที่พึงปฏิบัติในชาวนิคมและชาวชนบท ๗. วัตรที่พึงปฏิบัติในสมณพราหมณ์ ๔. วัตรที่พึงปฏิบัติในหมู่มฤคและเหล่าปักษา ๔. การห้ามการกระทำอันไม่เป็นธรรม ๑๐. การมอบทรัพย์ให้แก่ผู้ไม่มีทรัพย์ ๑๑. การเข้าไปหาสมณพราหมณ์แล้วถามปัญหา ๑๒. การละเว้นสิ่งเป็นอกุศล ถือประพฤติสิ่งเป็นกุศล เมื่อแยกข้อ ๕ เป็นข้อ ๒ ข้อ ๘ เป็น ๒ ก็เป็น ๑๔ ๑๖๓ สมเด็จบรมบพิตรพระราชสมภารเจ้า ทรงตั้งอยู่ในทศพิธราชธรรม ทรงปฏิบัติในบารมี ธรรมโดยพระราชประสงค์ ทรงเป็นพระธรรมราชา ทรงปฏิบัติพระราชกรณียกิจทั้งปวง ทรง อาศัยธรรม ทรงสักการะธรรม ทรงทำความเคารพธรรม ทรงนอบน้อมธรรม ทรงมีธรรมเป็น ธง ทรงมีธรรมเป็นตราเป็นเบื้องหน้า ทรงมีธรรมเป็นใหญ่ ทรงจัดแจงรักษา คุ้มครองป้องกัน ทรงประกอบด้วยธรรม ดังพระพุทธภาษิตที่ตรัสถึงพระราชาจักรพรรดิและจักกวัตติวัตร พร้อมทั้ง อายุวัฑฒนธรรม วรรณวัฑฒนธรรม ได้ทรงประยุกต์ธรรมทั้งปวงโดยนัยที่ได้ถวายวิสัชนามาใน จักกวัตติสูตร ในพระราชปฏิบัติทั้งที่เป็นส่วนพระราชอัตตหิตสมบัติ ทั้งที่เป็นส่วนพระราชปรหิต ปฏิบัติ เป็นสวนรัฏฐาภิบาลโนบายทั้งปวงจึงปรากฏว่าทรงปฏิบัติได้สมบูรณ์ในฐานะทั้งปวง อาทิ ในฐานะองค์พระประมุขแห่งชาติ ในฐานะที่ทรงปฏิบัติตามกำหนดกฎหมายพระราชประเพณี ประกอบด้วยพระมหากรุณาพ้นประมาณ ดังที่ได้พระราชทานโครงการพระราชดำริต่าง ๆ ได้ ทรงปฏิบัติตามโครงการพระราชดำริทั้งปวงเป็นอันมาก เพื่อบำบัดทุกข์บำรุงสุประชาราษฎร์ทั้ง ปวง ชื่อว่าได้ทรงปฏิบัติจักกวัตติวัตรในข้อว่า มอบทรัพย์ให้แก่ผู้ไม่มีทรัพย์ อันเป็นเป็นเหตุสำคัญ ของความอยู่เย็นเป็นสุข นำให้ประชาราษฎร์ทั้งปวงประพฤติตนอยู่ในกุศลกรรมบถเป็นเหตุเจริญ อายุ วรรณะ เป็นต้น ตามนัยในจักกวัตติสูตร