การรักษาและการบริหารทรัพย์สมบัติ : หน้า 274/390

๒๗๙ สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (เจริญ ญาณวรเถร) เป็นประธานสรรเสริญว่า เป็นการงานไม่มีโทษ ยังประโยชน์ให้สำเร็จแก่บุคคลผู้ประกอบแลการ งานบางอย่าง ย่อมเหมาะแก่บุคคลลางคน ในลางประเทศ ลางตำบล ในกาลลางยุค ประกอบต้องรู้สึกประมาร คือความพอดี จึงจะเป็นปฏิรูปการี คือผู้ทำเหมาะเจาะการงานที่ ประกอบนั้นจึงจะสำเร็จผลไพบูลย์ แลโภคทรัพย์ที่บุคคลเพิ่มพูนสั่งสมขึ้นได้ด้วยอาการเช่นนั้นแล้ว ต้องถึงพร้อมด้วยกำลังแห่งการรักษา จึงจะถาวรอยู่ได้ มีเงินแต่ไม่มีอุบายจะรักษา เงินนั้นก็ ย่อมจะมีอันตราย ไม่คงอยู่ มีเคหสถานแต่ไม่มีกำลังจะรักษาเรือนนั้นก็จะชำรุดทรุดโทรมลง มีที่ นามากแต่ทำไม่หมดหรือมีผู้เช่าไม่เต็ม ต้องเสียค่านา สำหรับเนื้อที่ว่างเสมอไป หรือยังมีสมบัติ อื่นที่ต้องใช้แรงจ่ายทรัพย์รักษา เรือนนั้นก็จะชำรุดทรุดโทรม มีที่นามากแต่ทำไม่หมดหรือมีผู้เช่า ไม่เต็ม ต้องเสียค่านาสำหรับ เนื้อที่ว่างเสมอไป หรือยงมีสมบัติอื่นที่ต้องใช้แรงจ่ายทรัพย์รักษา แต่ไม่สามารถจัดทำได้มีแต่จะเปลืองไป ไม่ได้ประโยชน์ที่คุ้มกัน สมบัติอันขาดความรักษาดังนั้น ย่อมจะเสียหายมยั่งยืน ไม่สำเร็จประโยชน์เท่าไรนักแก่ผู้เป็นเจ้าของซึ่งจะต้องรับผิดชอบ ที่สุดไม่ มีอะไรก็ได้ความรำคาญใจไม่รู้จักจบ ความรักษาอันบกพร่องเช่นนี้ ชื่อว่าอนารักขา ความรักษา ไม่สมกัน มีสมบัติแล้ว แต่มีกำลังรักษาไม่พอ สมบัติย่อมร่อยหรืออันตรธานไม่คงทน มีแล้วไม่ รักษา ใช้สอยฟูมฟายไม่มียั้ง สมบัติจำจักต้องตั้งอยู่ไม่ได้แท้ ๆ ต่อมีสมบัติเท่าไรมีกำลังรักษาให้ พอกัน สมบัตินั้นจึงจะมั่งคนไปนาน จะมากหรือน้อยไม่เป็นประมาณ ย่อมเป็นประโยชน์แก่ เจ้าของเต็มที่ คุ้มแก่ความขวนขวายแลต้องรับชอบ ความพอดีแห่งการรักษาเช่นนี้ ชื่อว่า อารักข ถึงพร้อมแห่งการรักษา บุคคลทั้งหลายย่อมมีความสามารถต่างกัน การรักษาจึงควร ผ่อนผันให้เป็นไปพอดีแก่กำลังของบุคคล จะถือโภคะเป็นประมาณมิได้ อาวาสใหญ่แต่พระสงฆ์ น้อย มีกำลังไม่พอจะรักษา หรืออาวาสน้อยมีพระสงฆ์มาก ย่อมได้ความลำบาก เพราะที่อยู่ไม่ พอกัน ถ้าเปลี่ยนให้เหมาะกัน ย่อมเป็นประโยชน์ทั้งสองฝ่าย กองทหารน้อย แต่ต้องกระจาย รักษาท้องที่ใหญ่ ไม่สามารถรวมกำลัง ไม่อาจตั้งรับศัตรู กองทัพใหญ่ควรจะขยายรักษาท้องที่ได้ กว้าง ไม่ทำอย่างนั้นก็ไม่กันข้าศึกไว้ได้ ต่อหน้าที่จะต้องรักษาเป็นไปพอเหมาะแก่กำลัง ประโยชน์ ดังกล่าวแล้วจึงจะสำเร็จ อนึ่ง โภคทรัพย์ที่ได้สั่งสมขึ้นไว้แลรักษาอยู่นั้น ถ้าเป็นแต่เก็บไว้ ก็จะให้ ได้แต่เพียงความอิ่มใจเท่านั้น ต่อได้ใช้สอยบำรุงตนแลคนที่ควรเลี้ยง จึงจะยังสุขให้ทวีแต่การ บริโภคใช้สอยนั้น ต้องเป็นไปพอดีจึงจะสำเร็จประโยชน์ บึงใหญ่ที่บุคคลเปิดให้น้ำไหลบ่าไปทาง เดียวก็มีแต่จะแห้งไป ต่อเปิดทางให้น้ำไหลมาทดกัน จึงจะคงมีน้ำอยู่ สัมปทา