การปฏิรูปการปกครองและการสร้างความเป็นธรรม : หน้า 316/390

ที่ ๒. ปฏิรูปเทสวาสะ ความอยู่ในประเทศอันสมควร ปฏิรูปการิตา ความเป็นผู้ทำให้เหมาะ ๒ ข้อนี้ เป็นพลวปัจจัยอุดหนุนรัฏฐาภิบาลโนบายข้อที่ ๓ สืบต่อไป ๓ รัฏฐาภิบาลโนบาย วิธีปกครองแผ่นดินนั้น จักถวายวิสัชนา พอเป็นอุทาหรณ์ อันชนนิกรผู้อยู่ร่วมกัน ต่างคนต่างประพฤติธรรม จึงมีความสุขความเจริญร่มเย็นธรรม ย่อมคุ้มครองหมู่ให้ตั้งอยู่สงบเกษมสถาพร นักปราชญ์ผู้เป็นศาสดาในทางศาสนา จึงสอนมหาชน ให้ประพฤติธรรม ท่านผู้ปกครองย่อมยกย่องธรรม แลย่อมกำจัดอธรรมเสียผู้ได้ประพฤติผิดธรรม ทำร้ายกันก็ดี ทำโจรกรรมคือเอาทรัพย์แห่งกันก็ดี ประพฤติผิดในกามก็ดี เจรจามุสาหลอกลวง กันก็ดี ย่อมลงอาชญาแก่ผู้นั้น เช่นเดียวกับหนายอกเอาหนามบ่ง การลงอาชญานั้น ไม่ใช่ธรรมแท้ ก็จริงแต่ทำตามหลักแห่งนิติที่บัญญัติล่วงหน้าไว้ เพื่อกำจัดธรรม นับว่ายุติธรรม คือธรรมโดย บัญญัติ เป็นรัฏฐาภิบาลโนบายประการหนึ่ง เป็นกรณียะของท่านผู้ปกครองจะพึงถือเป็นหลัก พระเจ้าจักรพรรดิราชย่อมทรงสักการเคารพนับถือธรรมเป็นใหญ่ จรรยา, สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าทั้ง ๓ กาลก็ย่อมทรงเคารพในพระสัทธรรม มีพรหมภาษิต เป็นที่อ้างว่า เย จ อตีตา สมพุทา โย เจตรหิ สมพุทโธ สพฺเพ สทฺธมฺมครุโน มีธรรมเป็นธงชัยนำพระราช เย จ พุทธา อนาคตา พหุนฺนํ โสกนาสโน วิหริสุ วิหาติ จ อถาปิ วิหริสฺสนฺติ เอสา ทรงประพฤติธรรมเป็นหลักทรงตั้งพระพุทธบัญญัติไว้เป็นพุทธอาณา พุทฺธานธมฺมตา ។ สมเด็จพระสัมมาสัมสัมพุทธเจ้าทั้งที่ล่วงแล้ว ทั้งที่ยังไม่มาถึง ทั้งในกาลบัดนี้ ผู้ยังโศกแห่งมหาชน ให้หาย ทุกพระองค์ทรงเคารพในพระสัทธรรม เสด็จอยู่มาแล้วก็มียังเสด็จอยู่ข้างหน้าก็มี นี้เป็น ธรรมดาของพระพุทธเจ้าทั้งหลาย, จริงอย่างนั้น สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าของเราทั้งหลาย เพื่อรักษาธรรม ทรงวาง โทษไว้สำหรับลงแก่สหธรรมิกผู้ละเมิดธรรม ตั้งแต่ปรับอาบัติขึ้นไป จนถึงนาสนะ เสียจากคณะ เป็นที่สุด ทรงอุดหนุนอำนาจสงฆ์ผู้รักษาพระพุทธบัญญัติ แม้ทรงพระมหากรุณาผู้เทียมถึงมิได้ ก็ไม่ทรงยกเว้น ประทานแก่ผู้ประพฤติผิดธรรมควรนิคคหะ พระกรุณาคุณแม้เป็นธรรมที่ควรแผ่ ไป ต่อแผ่ไปในฐานะที่ควรจึงจักสำเร็จประโยชน์แก่ผู้ได้รับ. สรุปความว่า การปราบอธรรมอัน เป็นไปในคณะเป็นกรณียะประการหนึ่งของท่านผู้ปกครอง