ขันติบารมีและความเพียรในพระโพธิสัตว์ : หน้า 231/390

สมเด็จพระญาณสังวรสมเด็จพระสังฆราชสกลมหาสังฆปริณายก ๒๓๕ ไปบ่อยเข้า ก็จะง่ายขึ้น จนถึงทำจิตให้สงบเป็นปกติได้ มีอาการมั่นคง มีอารมณ์อะไรมา กระทบกระทั่งก็ไม่กระเทือน ขันติก็เลื่อนขึ้นเป็นมีความทนทานเป็นลักษณะ เรียกว่า ตีติกขา ขันติ ขันติคือความทนทาน ดังที่ตรัสเรียกไว้ในโอวาทปาฏิโมกข์ว่า ขนฺตี ปรม ตโป ตีติกขา ขันติคือความทนทานเป็นตบะอย่างยิ่ง ขันติเป็นอลังการวิเศษ อำนวยผลแก่ผู้ที่มีอยู่ทุกคน เพราะผู้ที่มีจิตเข้มแข็งอดทนสงบ เป็นปกติทนทานได้ในทุกสถานการณ์ ย่อมชื่อว่าได้ที่ตั้งรับอันมั่นคง เป็นผู้ชนะในขั้นที่ตั้งรับแล้ว ทำให้สามารถปฏิบัติหน้าที่ให้สำเร็จ ขันติเป็นบารมีข้อที่ 6 ที่พระโพธิสัตว์ได้บำเพ็ญมาเป็นอันมาก ในทศชาติแสดงจันท กุมารชาดก ในทางเยี่ยมด้วยขันติ มีเรื่องย่อว่า พระจันทกุมาร โอรสพระเจ้ากรุงปุปผิวดีทรง ตั้งอยู่ในธรรม ทรงวินิจฉัยคดีความโดยธรรม เป็นเหตุให้ขัดประโยชน์ของปุโรหิตผู้ไร้ยุติธรรม ปุโรหิตจึงหาเหตุกลั่นแกล้ง จนถึงให้เตรียมการเผาพระกุมารบูชายัญ พระจันทกุมารได้ทรงมีขันติ ตลอดมา แม้จะต้องถูกเผาบูชายัญ ก็ไม่ทรงยอมสยบให้อธรรม ประชาชนได้ประจักษ์ในความ จึงพร้อมกันช่วยพระ อดทนสละได้ของพระกุมารเพื่อรักษาธรรมเพื่อประโยชน์สุขของประชาชน กุมารไว้ ขันติบารมี ของพระโพธิสัตว์แบ่งออกเป็น ๓ ขั้น คือ ขันติบารมี ได้แก่ขันติที่บำเพ็ญด้วยมุ่งหวังพระโพธิญาณเป็นเบื้องหน้า รักขันติ เพื่อ พระโพธิญาณยิ่งกว่าคนที่รักและทรัพย์สิน ขันติอุปบารมี ได้แก่ขันติที่บำเพ็ญด้วยมุ่งหวังพระโพธิญาณเป็นเบื้องหน้า รักขันติ เพื่อพระโพธิญาณยิ่งกว่าอวัยวะร่างกายของตน ขันติปรมัตถบารมี ได้แก่ขันติที่บำเพ็ญด้วยมุ่งหวังพระโพธิญาณเป็นเบื้องหน้า รัก ขันติ เพื่อพระโพธิญาณยิ่งกว่าชีวิตของตน ปวง สมเด็จบรมบพิตรพระราชสมภารเจ้า ทรงบำเพ็ญวิริยะความเพียรในพระราชกรณียกิจทั้ง ทั้งในส่วนที่เป็นไปตามราชประเพณี ทั้งในส่วนที่เป็นไปตามโครงการพระราชดำริเพื่อ ประโยชน์สุขแห่งประชาชนทั่วทุกภาคของประเทศ ทั้งที่เป็นโลกวัตรติ โลกธรรมวัตรคติธรรมทั้ง ปวง พระวิริยะที่ทรงบำเพ็ญจึงยิ่งใหญ่ไพศาล ควรจัดเป็นพระวิริยบารมีได้ เช่นเดียวกับพระมหา ชนกในมหาชนกชาดก ซึ่งได้เพียรว่ายน้ำมุ่งไปกรุงมิถิลา ซึ่งเป็นเมืองของพระองค์เพื่อทรงช่วย ประชาชนในเมืองนั้น และได้ทรง