สัจจบารมี: ความจริงและการรักษาสัญญา : หน้า 207/390

สัจจบารมี คำว่า สัจจะ แปลว่า ความจริง ใช้ในความหมายว่า พูดไว้อย่างไรก็รักษา คำพูดเช่นที่เรียกว่ารักษาสัญญาก็ได้ ทำไว้อย่างไรแจ้งว่าทำอย่างนั้น เช่นที่ เรียกว่า รับตามที่ เป็นอย่างไรก็ได้ ได้เห็นอย่างหรือเป็นอย่างไร ก็บอกตามที่เห็นตามเรื่องที่เป็นไปเช่นนั้น เรียกว่าพูดความจริงก็ได้ สัจจะเหล่านี้มีลักษณะเป็นความซื่อตรง ทำให้พูดจริงเป็นสัจจวาจา ตรงกันข้ามกับพูดเท็จ และทำให้รักษาคำพูดรักษาหน้าที่ เพราะเมื่อรับหน้าที่อันใดแล้ว ก็รักษา หน้าที่อันนั้นด้วยดีตลอดเวลาที่อยู่ในหน้าที่นั้น อีกอย่างหนึ่ง หมายถึงความตั้งใจทำจริง มุ่ง แสวงหาความจริงหรือความถูกต้อง เที่ยงธรรม และรักษาความเที่ยงธรรมได้ ในทศชาติชาดก ท่านจัดวิธุรชาดกเป็นชาดกที่แสดงสัจจบารมี มีเรื่องย่อว่า วิธูรบัณฑิต เป็นผู้ทรงปัญญาหาผู้ เสมอเสมือนมิได้วันหนึ่งท้าวสักกเทวราช วรุณนาคราช พระยาครุฑ และพระเจ้าธนัญชัย พร้อม กันสมาทานอุโบสถศีลในพระราชอุทยานเมืองอินทะปัตตะแห่งกุรุรัฐ เมื่อออกจากที่อยู่ของตน ก็ ปรารภกันว่า ผู้ใดจะมีศีลยิ่งกว่ากันผู้ใดเป็นผู้สงบ ไม่อาจตกลงกันได้ จึงเชิญวิธูรบัณฑิต เป็นผู้ชี้ ขาดความเห็นของพระราชาทั้ง ๔ พญานาค ทรงสรรเสริญ ความไม่โกรธในบุคคลแม้ควรโกรธ พญาครุฑทรงสรรเสริญการบริโภคอาหารแต่น้อย ท้าวสักกเทวราชทรงสรรเสริยการละความยินดี ในกามคุณ ๕ พระเจ้าธนัญชัยทรงสรรเสริญความไม่มีกังวล พระมหาสัตว์วิธุรบัณฑิตสดับแล้ว กล่าวว่าคุณธรรมทั้ง ๔ ประการนี้ตั้งมั่นในนรชนใด บัณฑิตเรียกนรชนนั้นว่า ผู้สงบในโลก วิธุร บัณฑิตทำให้ศีลของพระราชาทั้ง ๔ พระองค์มีคุณเสมอกัน ทำให้พระราชาทั้ง ๔ มีพระหฤทัยร่า เริงยินดีทรงชมเชยวิธุรบัณฑิตว่า เป็นผู้ประเสริฐสุด มีปัญญาดี รักษาธรรม รู้แจ้งธรรม วิเคราะห์ ปัญหาได้ด้วยดีด้วยปัญญา ตัดความสงสัยลังเลใจให้ขาดให้ขาดได้ทันที เหมือนช่างทำงาช้าง ตัด งาช้างขาดด้วยเลื่อยอันคมฉะนั้น เป็นปราชญ์ในราชสำนักพระเจ้าธนัญชัยโกรพยะผู้ครองเมืองอินทปัตตะ พญานาคราชทรงเล่าให้พระนางวิมลาเทวีผู้ชายาฟังถึง ความสามารถในการแสดงธรรม ได้อย่างไพเราะจับใจของวิธีรบัณฑิต พระนางใคร่จะสดับธรรมกถาของวิธุรบัณฑิตเพื่อให้สม ประสงค์จึงแสร้งแสดงอาการดังเป็นไข้ทูลพญานาคราชว่า ต้องการให้นำดวงหทัยของวิธุรบัณฑิต มาให้โดยชอบธรรมมิใช่ด้วยความรุนแรงมิฉะนั้นก็จะไม่มีชีวิตอยู่ต่อไป นางอิรันทดีธิดาพญานาค ราช จึงประกาศจะรับผู้ยังความสมปรารถนาให้แก่นางวิมลาเทวีเป็นภัสดา ปุณณกยักษ์ก็อาสาท้า พระเจ้าธนัญชัยเล่นสกาเมื่อชนะก็ขอวิธุรบัณฑิต พระเจ้า สมเด็จพระญาณสังวรสมเด็จพระสังฆราชสกลมหาสังฆปริณายก ២១២