สมเด็จพระญาณสังวร: พระราชจริยาและมงคลวิเศษ : หน้า 228/390

สมเด็จพระญาณสังวรสมเด็จพระสังฆราชสกลมหาสังฆปริณายก วัจจมาน หิ สุตฺวาน อุปฺปชฺเชยย นรินทสฺส ภิยโย สมุปาทเน จิตต์ เตนาปัจ ชนินทสุส โยนิโส ปจจเวกฺขโต โสมนสฺสมนปุปก ปณิเธ ตทนนตร์ โสตถิ จ มงคล สิยา ។ ២ព២ ลำดับนี้ จะรับพระราชทานพรรณนาพระราชจริยาสาธุปฏิบัติ ทีตั้งแห่งสวัสดิมงคลอัน พิเศษยิ่งขึ้นชื่อว่า มงคลวิเสส เป็นพระคุณอลังการ มีพร้อมบริบูรณ์ในสมเด็จบรมบพิตรพระราช สมภารเจ้า เมื่อได้ทรงสดับแล้ว ทรงปัจจเวกขณ์ถึงโดยกำลังพระปรีชาก็จักเกิดพระปีติปราโมทย์มี กำลัง แต่นั้นก็จักตั้งพระราชหฤทัยบำเพ็ญเพิ่มพูนให้บริบูรณ์ยิ่งสรรพสิริสวัสดิ์พิพัฒนมงคล ก็จัก เกิดเป็นมหาผลแด่สมเด็จบรมบพิตรพระราชสมภารเจ้า ข้อนี้สมด้วยประพันธ์คาถาที่บัณฑิตรับ พระราชทานกล่าวถวายพระมหากษัตริย์ครั้งโบราณกาล กราบทูล ให้ทรงวิจารณ์ทศพิธราธรรมที่ ทรงบำเพ็ญอยู่ว่า ทาน สีล ปริจจาค อกโกธ อวิหึสญจ อาชชว์ มาทว์ ต ขนฺติญจ อวิโรธน์ อิจฺเจเต กุสเล ธมฺเม ตโต เต ชายเต ปีติ ชิเต ปสฺสาหิ อตฺตนิ โสมนสฺสญฺจนปุปก สมเด็จบรมบพิตรพระราชสมภารเจ้าผู้ทรงพระคุณอันประเสริฐ ทรงพิจารณาพระธรรม ส่วนชอบอันตั้งอยู่ในพระองค์ คือ ทาน ศีล บริจาค ความตรง ความอ่อนโยน ตบะ คือ ความเพียร เมตตา คือ ความไม่โกรธ กรุณา คือ ความไม่เบียดเบียน ความอดทน ความไม่ ทำให้ผิดดังนั้น ๆ เถิด แต่นั้น พระปีติโสมนัสจักมีขึ้นในพระองค์มิใช่น้อย ก็แลพระราชจริยาซึ่งเป็นคุณาภรณ์อลงกต สมเด็จบรมบพิตรพระราชสมภารเจ้าผู้ทรง มีอเนกนัยพ้นวิสัย ที่จะรับพระราชทานพรรณนาในกถามรรคเพียงกัณฑ์เดียวนี้จะรับพระราชทาน บรรยายแต่โดยเอกเทศ ในศกนี้ (๒๕๒๙) จะขอรับพระราชทานถวายวิสัชนาพระคุณวิเศษส่วนอัตตสมบัติ ด้วย วิริยะและขันติ ส่วนปรหิตปฏิบัติ จะขอรับพระราชทานวิสัชนาด้วยรัฏฐาภิบาลโนบาย พอเป็นนิ ทัศนนัย วิริยะ ความเพียร ตามศัพท์ว่า ความเป็นผู้กล้า ทั้งในทางละไม่ทำ ทั้งในทางทำให้มีเป็น ขึ้น เมื่อแสดงโดยทั่วไปก็เป็นคำกลาง ๆ อาจเพียรทำชั่วก็ได้ ทำดีก็ได้ แต่ทางพระพุทธศาสนา สอนให้เพียรในทางดี คือให้เพียรละเว้นไม่ทำชั่ว ให้เพียรทำดี ดังที่สอน