ปุพเพกตปุญญตา และอปจายนธรรม : หน้า 345/390

สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (เจริญ ญาณวรเถร) พ. ศ. ๒๔๗๘ ๓๕๐ ในปีนี้ (๒๔๗๘) จะเลือกธรรมมารับพระราชทานถวายวิสัชนา ๒ ประการ คือ ปุพเพกต ปุญญตา ๑ อปจายนธรรม ๑ พอเป็นนิทัสนนัย ปุพเพกตปุญญตา นั้น คือความที่บุคคลมีบุญได้เคยบำเพ็ญมาในปางก่อน คุณข้อนี้ที่ส่อ บุคคลผู้มีบุรพาธิการให้เพเศษกว่าสามัญชน ด้วยชาติสมบัติ อิสริยสมบัติ โภคสมบัติ และญาณ สมบัติ, ประชาชนผู้เกิดมาย่อมปรากฏโดยอาการต่าง ๆ กัน เช่น ลางพวกเกิดในตระกูลต่ำ ลาง พวกเกิดในตระกูลสูง ลางพวกมียศมีอำนาจ บางพวกไร้ยศไร้อำนาจ ลางพวกมั่งมี บางพวก ยากจน ลางพวกโง่เขลา ลางพวกฉลาดเฉลียว เป็นเช่นนี้ ท่านว่าเพราะกรรม กรรมย่อม จำแนกสัตวโลกให้เป็นผู้ต่ำช้าและประณีตต่าง ๆ กัน. บุคคลผู้มีบุรพาธิการ เมื่อเกิดในโลก ย่อม เกิดในตระกูลสูงที่มียศมีอำนาจโภคทรัพย์ ทั้งมีปรีชาฉลาดเฉลียวเป็นพื้นมาพิเศษกว่าสามัญชน เช่นนี้จัดว่า เป็นผลของปุพเพกตปุญญตา ท่านผู้พร้อมด้วยสมบัติ ๔ ประการนี้เป็นพื้นมาแล้ว แลตั้งอยู่ในสัมมาประโยคประกอบ ชอบ เป็นส่วนอัตตสัมมาปณิธิ ย่อมสามารถยังกิจใหญ่ ๆ ให้สำเร็จได้โดยไม่ยาก ได้อาศัยชาติ สมบัติแล้ว ก็อาจนำผู้อื่นที่เสมอหรือต่ำกว่าโดยชาติและตระกูลให้เพิ่มพูนความเชื่อ และสำคัญ เพื่อจะประพฤติตามโดยง่าย กิจใด ๆ จะต้องอาศัยอานุภาพอันใหญ่หลวงจึงอาจสำเร็จ ก็จะให้กิจ นั้น ๆ เสร็จได้ด้วยอิสริยสมบัติ กิจซึ่งจะต้องสำเร็จด้วยกำลังทรัพย์อันใหญ่ จะสามารถเสร็จได้ ด้วยโภคสมบัติ แลอาจให้กิจนั้น ๆเสร็จได้สะดวก ปราศจากอุปสรรคด้วยญาณสมบัติของตน มี โอกาสที่จะบำเพ็ญกุศลอบรมปุพเพกตปุญญตาให้ไพบูลย์ยิ่งขึ้นต่อไป, อนึ่ง ท่านผู้มีบุรพาธิการ หากกุศลสมภารยังไม่ให้ช่อง ก็ยังบกพร่องอยู่ด้วยอาการนั้น ๆ ครั้นกุศลได้โอกาสก็สามารถส่งให้ เจริญถึงที่ เหตุดังนั้น สมเด็จพระสุคตมหามุนี จึงทรงแสดงปุพเพกตปุญญตานั้นว่า เป็นสมบัติ จักร อันจะพัดผันนำท่านผู้บำเพ็ญไว้แล้วนั้นให้บรรลุผลพิเศษ ดุจล้อรถ