อายุวัฑฒนธรรมและการเจริญวรรณะ : หน้า 156/390

๑๖๐ ๑ สมเด็จพระญาณสังวรสมเด็จพระสังฆราชสกลมหาสังฆปริณายก เป็นข้อพึงปฏิบัติได้สำหรับบุคคลทั่วไป ทั้งคฤหัสถ์ทั้งบรรพชิต ผู้ประสงค์สำเร็จสิ่งที่ประสงค์ซึ่งไม่ เหลือวิสัยทั้งทางคดีโลกทั้งทางคดีธรรม ในข้ออายุตามที่ตรัสไว้ว่า กัปป์ ๑ หรือเกินกัปป์ นั้น พระอาจารย์แสดงว่า หมายถึงอายุกัปปะ คือกำหนด อายุ ๑๐๐ ปี กัปป์ ก็คือ ๑๐๐ ปี. พิจารณาตามหลักอิทธิบาท ผู้มุ่งเจริญอายุ เมื่อปฏิบัติมีฉันทะ พอใจรักใคร่ในอายุมี เพียงรักษาอายามวิธีที่ถูกต้อง มีจิตเอาใจใส่ มีวิมังสา ปัญญารู้เหตุผลที่ถูกต้องมีสุขภาพทางกาย และปฏิบัติทางจิตใจให้มีสมาธิสงบดี มีสุขภาพทางจิต มีสัมมัปปธาน ๔ สรุปเข้าว่าละชั่วทำดี คือมีศีลธรรม มีกุศลกรรมบถเป็นหลักความประพฤติ เป็นบุญกุศลสนับสนุนย่อมจะเจริญอายุได้ ตามสมควรแก่กรรมและคติธรรมดา สมเด็จบรมบพิตรพระราชสมภารเจ้า ได้ทรงปฏิบัติพระราชกรณียกิจน้อยใหญ่พร้อมทั้ง ทศพิธราชธรรมและบารมีธรรมโดยพระราชประสงค์ด้วยอิทธิบาททั้ง ๔ ซึ่งเป็น อายุวัฑฒนธรรม จึงรับพระราชทานถวายวิสัชนาอายุวัฑฒนธรรม คือะรรมเป็นเหตุเจริญพระชนมายุพรรษาด้วย เป็นมงคลวิเสสที่ ๑ วรรณวัฑฒนธรรม ธรรมเป็นเครื่องเจริญวรรณะ พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสไว้ในจักรวัตติ สูตรต่อจากอายุวัฑฒนาธรรมว่า “ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ในเรื่องวรรณะของภิกษุมีอธิบายอย่างไร ภิกษุในพระธรรมวินัยนี้ เป็นผู้มีศีล สำรวมระวังในพระปาฏิโมกข์ ถึงพร้อมด้วยมรรยาทและโคจร (ที่เที่ยว) มีปกติเห็นภัยในโทษแม้เพียงเล็กน้อย สมาทานศึกษาอยู่ในสิกขาบททั้งหลาย ดูก่อน ภิกษุทั้งหลาย นี้แล เป็นอธิบายในเรื่องวรรณะของภิกษุ ในพระสูตรตอนนี้ ตรัสแสดงยกภิกษุเป็นที่ตั้ง แสดงศีลว่าเป็นเหตุเจริญวรรณะโดยความ มุ่งหมายย่อมหมายถึงบุคคลทั่วไป เมื่อปฏิบัติอยู่ในศีลตามควรแก่ภาวะของตนย่อมถึงความเจริญ วรรณะคือความมีผิดพรรณงาม ในพระสูตรนี้ยังได้แสดงถึงเหตุความเสื่อมอายุเสื่อมวรรณะ ของประชาชนพสกนิกรทั่วไป ว่า ได้แก่อกุศลธรรมบท ส่วนเหตุแห่งความเจริญอายุเจริญวรรณะว่า ได้แก่ กุศลกรรมบถ ทั้งนี้ เหตุเบื้องต้นได้แก่การปกครองของท่านผู้ปกครองทั่วไป เมื่อท่านผู้ปกครองมิได้แจกจ่ายทรัพย์หรือมิได้จัดปกครองให้ประชาชนพสกนิกรมีทรัพย์ ความขัดสนก็ได้ถึงความแพร่หลาย เมื่อความขัดสนถึงความแพร่หลาย อทินนาทาน