พระราชจริยาและคุณธรรม : หน้า 206/390

อิโต ปร์ ปวกขาม มหาราชาธิราชสุส วัจจมาน หิ สุตฺวาน อุปฺปชฺเชยฺย นรินทสุส ภิยโย สมุปาทเน จิตต์ เตนาปัจ ชนินทสุส ต ต์ วิเสสมงฺคลํ คุณาลงฺการสมมติ โยนิโส ปจจเวกฺขโต โสมนสฺสมนปุปก ปณิเธ ตทนนุตร์ โสตถิ จ มงคล สิยา ។ ลำดับนี้ จะรับพระราชทานพรรณนาพระราชจริยาสาธุปฏิบัติ ที่ตั้งแห่งสวัสดิมงคลอัน พิเศษยิ่งขึ้นชื่อว่า มงคลวิเสส เป็นพระคุณอลังการ มีพร้อมบริบูรณ์ในสมเด็จบรมบพิตรพระราช สมภารเจ้า เมื่อได้ทรงสดับแล้ว ทรงปัจจเวกขณ์ถึงโดยกำลังพระปรีชาก็จักเกิดพระปีติปราโมทย์มี นั้นก็จักตั้งพระราชหฤทัยบำเพ็ญเพิ่มพูนให้บริบูรณ์ยิ่งสรรพสิริสวัสดิ์พิพัฒนมงคล ก็จัก กำลัง แต่นั้นก็จัก เกิดเป็นมหาผลแด่สมเด็จบรมบพิตรพระราชสมภารเจ้า ข้อนี้สมด้วยประพันธ์คาถาที่บัณฑิตรับ พระราชทานกล่าวถวายพระมหากษัตริย์ครั้งโบราณกาล กราบทูล ให้ทรงวิจารณ์ทศพิธราธรรมที่ ทรงบำเพ็ญอยู่ว่า ทาน สีล ปริจจาค อาชชว์ มาทว์ ต อกโกธ อวิหึสญจ ขนฺติญฺจ อวิโรธน์ อิจเจเต กุสโล ธมฺเม ตโต เต ชายเต ปีติ ชิเต ปสฺสาหิ อตฺตนิ โสมนสฺสญฺจนปุปก ។ สมเด็จบรมบพิตรพระราชสมภารเจ้าผู้ทรงพระคุณอันประเสริฐ ทรงพิจารณาพระธรรม ส่วนชอบอันตั้งอยู่ในพระองค์ คือ ทาน ศีล บริจาค ความตรง ความอ่อนโยน ตบะ คือ ความเพียร เมตตา คือ ความไม่โกรธ กรุณา คือ ความไม่เบียดเบียน ความอดทน ความไม่ ทำให้ผิดดังนั้น ๆ เถิด แต่นั้น พระปีติโสมนัสจักมีขึ้นในพระองค์มิใช่น้อย ก็แลพระราชจริยาซึ่งเป็นคุณาภรณ์อลงกต สมเด็จบรมบพิตรพระราชสมภารเจ้าผู้ทรง มีอเนกนัยพ้นวิสัย ที่จะรับพระราชทานพรรณนาในกถามรรคเพียงกัณฑ์เดียวนี้จะรับพระราชทาน บรรยายแต่โดยเอกเทศ ในศกนี้ (๒๕๓๐) จะขอรับพระราชทานถวายวิสัชนาพระคุณวิเศษส่วนอัตตสมบัติ ด้วย สัจจะและอธิษฐาน จะขอรับพระราชทานวิสัชนาด้วยรัฏฐาภิบาลโนบาย ส่วนปรหิตปฏิบัติ (อาศัยอักโกธะและอวิหิงสาพร้อมทั้งสัจจะและอธิษฐาน) สมเด็จพระญาณสังวรสมเด็จพระสังฆราชสกลมหาสังฆปริณายก ๒๑๑