พระราชจรรยาของสมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ : หน้า 263/390

สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (เจริญญาณวรเถร) ២៦៨ คราวหนึ่ง ทำให้รู้จักผิดชอบหายนะแลวัฒนะพร้อมทั้งเหตุผล รักษาตนแลป้องกันประเทศระงับ เหตุจลาจลทั้งภายนอกทั้งภายใน ไม่ให้เกิดขึ้นบีฑา ข้อนี้อุปมาด้วยข้าวของตัดมูลรกต้นไม้มีพิษ นั้นให้สาบสูญอันตรธาน เป็นอาการของปเคราะห์ยกย่องสนับสนุนประการหนึ่ง ทั้งสองอย่างนี้ ประดุจวิธีต่อสู้ข้าศึกสงครามในยามใช้กลอุบายเป็นศึกกระหนาบทั้งภายนอกก็ตีเข้าไป ทั้งภายใน ก็ตีออกมา ทำให้ปัจจามิตรปราชัยพ่ายแพ้ด้วยกำลังยุทธวิธีหรือเหมือนแพทย์ผู้มีปรีชาฉลาด สามารถประกอบโอสถ ทั้งยาตัดราก ยาแก้แลยากันบำราบโรคันตรายให้สบสูญ สมเด็จ ฯ เจ้า ทรงเกื้อกูลปกครองประชาชน ก็มีอุปไมยฉะนั้น เพื่อให้พสกนิกรข้าขอบขันธสีมา ได้รับความ ร่มเย็นเป็นสุขทั่วหน้า โดยสหธรรม ต้องด้วยคำปัตติทานเถรภาษิตว่า มาตา ปิตา จ อาร นิจจ์ รกฺขนฺติ ปุตตก์ เอว์ ธมฺเมน ราชาโน ปช์ รกฺขนฺตุ สพฺพทา ។ มารดาแลบิดาย่อมปกครองบุตรน้อยอันเกิดแต่ตนเป็นนิตย์ ฉันใด ขอพระราชาทั้งหลาย จงทรง ปกคองประชาชนโดยธรรมทุกเมื่อ ฉันนั้นเถิด ดังนี้ พระราชกรณียกิจส่วนรัฏฐาภิบาลโนบาย ที่ พรรณนายรรยายมาพอเป็นนิทัสสนัยนี้ จัดเป็นมงคลวิเศษที่ครบ ๓ พระราชจรรยาส่วนอัตตสมบัตแลปรหิตปฏิบัติ อันเป็นที่ตั้งแห่งพระศุภสิริสวัสดีอุดม มงคลอันพิเศษ มีเอกเทศดังรับพระราชทานพรรณนามา ด้วยประการฉะนี้