ข้อความต้นฉบับในหน้า
ต่าง ๆ กัน เช่น ทรงโปรดให้สร้างอ่างเก็บน้ำที่มีประโยชน์อเนกประสงค์ ได้ทรงโปรดให้จัดซื้อ
ที่ดินหลายแปลงใหญ่เกี่ยวกับการพัฒนาแหล่งน้ำ เช่น ที่ดินติดต่อกับบริเวณ วัดญาณสังวราม
วรมหาวิหารในพระพระบรมราชูปถัมป์
จำเป็นต้องใช้น้ำมากเพื่อการเกษตร
จึง
ซึ่งเป็นท้องที่กันดารและมีประชาชนอาศัยอยู่มาก
และในศกนี้ก็ได้โปรดให้จัดซื้อที่ดินติดต่อกันกับบริเวณวัด
มงคล จังหวัดสระบุรี ซึ่งมีการเพาะปลูกและขาดแคลนน้ำเสมอ ทั้งช่วยฤดูฝนและฤดูแล้ง
พระราชดำรินี้ได้พระราชทานความเจริญความเป็นสุขแก่ราษฎร์เป็นอันมาก
ประจักษ์ทั่วไปอย่างชัดแจ้ง
โครงการการพัฒนาตามพระราชดำริที่
เป็นที่ปรากฏ
ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้
ดำเนินการทุกแห่งนั้น เป็นการช่วยเหลือราษฎร์อย่างมีระบบเป็นขั้นตอน คือ แก้ปัญหาเฉพาะ
หน้า และป้องกันปัญหาด้านอื่น ๆ ในระยะยาว ตลอดจนเป็นประโยชน์กันพื้นที่พัฒนาในด้าน
อนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและความมั่นคงในพื้นที่ ทำให้ราษฎร์มีที่ทำกินเป็นหลักแหล่งถาวร
มีความมั่นคงในชีวิต มีอาหารและน้ำบริโภคเพียงพอแก่ความต้องการของร่างกาย ทำให้แข็งแรง
มีภูมิต้านทานโรคภัยไข้เจ็บ เป็นการลดภาวะด้านการรักษาพยาบาลในอนาคต มีหลักประกันใน
ยามเกิดภัยพิบัติ คือ มีธนาคารข้าว ธนาคารโคกระบือ ระบบชลประทานที่สมบูรณ์แบบ
แหล่งวิทยาทานที่เกษตรหรือนักเรียน ตลอดจนพัฒนาการสามารถไปเยี่ยมเยียนศึกษาหาความรู้
อาทิ ความรู้ระบบสหกรณ์ซึ่งเป็นพื้นฐานสำคัญของการเกษตรกรรม เป็นการทำงานร่วมกันอย่าง
มีระเบียบ ขยันหมั่นเพียรซื่อสัตย์สุจริต เอื้อเฟื้อเผื่อแผ่สามัคคีกลมเกลียว รู้จักประหยัดและ
ปฏิบัติตามหน้าที่ของตน ซึ่งจะไม่นำความเสียหายให้เกิดแก่ตนและส่วนรวม การซื้อขายในนาม
ของสหกรณ์คือ เกษตรกรจะกู้เงินสหกรณ์ คือ เกษตรกรจะกู้เงิน ที่ลงทุนได้ในยามจำเป็นจริง
ๆ ไม่ใช่กู้ไปใช้อย่างฟุ่มเฟือย
เรื่องความประหยัดทรงปฏิบัติเป็นเยี่ยงอย่างมาโดยสม่ำเสมอ คือ ไม่โปรดให้มีการใช้
เครื่องมืออุปกรณ์ที่ต้องใช้เชื้อเพลิงที่มีราคาแพงโดยไม่จำเป็นเสียจริง ๆ เช่น เครื่องสูบน้ำ
เครื่องสีข้าว
เครื่องไถพรวน จากการที่ทรงปลูกนิสัยประหยัดทำให้เกิดการประดิษฐ์คิดค้น
เครื่องมือที่ต้องใช้พลังงานจากธรรมชาติ ให้แรงงานคนและสัตว์หรือเชื้อที่ผลิตขึ้นได้เอง
ที่น่าสนใจอย่างยิ่งคือทรงส่งเสริมเรื่องก๊าซชีวภาพ อันเป็นการรักษาอนามัยในการกำจัด
สิ่งปฏิกูลด้วย ได้ผลพลอยได้ด้วย คือ การนำสิ่งปฏิกูลที่ต้องการกำจัดไปหมัก
สมเด็จพระญาณสังวรสมเด็จพระสังฆราชสกลมหาสังฆปริณายก
๒๐๓