สมานัตตตาและการประพฤติตนในพระธรรม : หน้า 283/390

สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (เจริญ ญาณวรเถร) พ.ศ. ๒๔๗๐ ២៨៨ ในปีนี้ (พ.ศ. ๒๔๗๐) จะเลือกธรรมมารับพระราชทานถวายวิสัชนา ๒ ประการ คือ สมานัตตตา ๑ รัฏฐิปาลโนบาย ๑ พอเป็นนิทัศนนัย สมานัตตตา นั้น แปลว่า ความเป็นผู้มีสมานัตตตานั้นแปลว่า ความเป็นผู้มีตนเสมอ อธิบายว่า ความประพฤติสม่ำเสมอในธรรมทั้งหลายที่ให้เป็นไปในบุคคลนั้น ๆ ตามสมควรชื่อ ว่า สมานัตตา มีความต่างแห่งอาการที่ประพฤติดังนี้ ชนผู้เป็นญาติก็ประพฤติตน ที่เป็นญาติคือนับถือกันตามสมควร ไม่ดูหมิ่นกันเพราะมีอิสริยยศอำนาจศฤงคารบริวารไม่เสมอ ตามฉัน กันดังนี้ ชื่อว่าประพฤติตนสม่ำเสมอในญาติธรรม คณข้อนี้ เป็นสวัสดิมงคลให้เกิดศุภวิบุลผลแก่ผู้ ประพฤติ สมเด็จพระบรมศาสดาจารย์จึงประทานพระบรมพุทโธวาทให้ตั้งอยู่ในคุณข้อนี้ทั้งคฤหัสถ์ บรรพชิต ทรงแสดงกิจของผู้ครองเรือนที่ใช้จ่ายโภคทรัพย์ด้วยดี ก็ยกญาติพลีคือการสงเคราะห์ จะทำยาให้แก่ญาติก็ไม่ห้าม ญาติว่าเป็น กรณียะอย่างหนึ่งซึ่งทำแล้วก็จะได้ชื่อว่าถือเอาประโยชน์แห่งโภคทรัพย์ เป็นอันไม่ จับจ่ายเปล่า ฝ่ายบรรพชิตเล่าก็ทรงเปิดโอกาสให้บำเพ็ญญาตัตถจริยาได้ตามสมควร เช่นภิกษุ ให้พัสดุของตนก็ไม่เป็นกุลทูสกหรือทำศรัทธาไทยให้ตก จะให้จีวร แก่นางภิกษุณีผู้เป็นญาติหรือ รับบิณฑบาตจากเธอด้วยมือของตนเองแล้วฉันก็ไม่ต้องอาบัติ และไม่ เป็นวิญญัติ เพราะขอปัจจัย ๔ กะคฤหบดีผู้เป็นญาติ แท้พระองค์เองก็ไม่ทรงละเมินในกิจนี้ เมื่อ ตรัสรู้แล้วก็ได้เสด็จไปเทศนา โปรดพระญาติ และมีเรื่องเล่าในอรรถกถาพระธรรมบทว่าพระองค์ ได้ทรงห้ามวิวาทในระหว่างหมู่พระญาติให้ระงับ และห้ามทัพวิฑูฑภะเจ้าโกศลรัฐผู้คิดจะกำจัดศาก ยวงศ์ไว้ได้ด้วยอุบายถึง ๒ ครั้ง ฯ อนึ่ง พระองค์ยังได้ประทาน บริหารแผนกหนึ่งแต่พระญาติผู้บวชเป็นเดียรถีย์จะมาบวชใน พระธรรมวินัยนี้ไม่ต้องประพฤติติตถิยปริวาสถ้วย ๔ เดือน ก่อนเหมือนผู้อื่น พอมาถึงก็ให้บวชได้ ทีเดียว อันญาตินี้ย่อมมีไมตรีสนิทกว่าผู้อื่น เป็นผู้รู้สึก