การรักษาความสงบในสังคมตามพระพุทธศาสนา : หน้า 307/390

สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (เจริญ ญาณวรเถร) ประชาราษฎร์ต้องอยู่ด้วยความหวาดเสียว วางใจในชีวิตร่างกายแลทรัพย์สมบัติลงมิได้ ๓๑๒ เพราะ เหตุนั้น เมื่อพระเจ้ามหาวิชิตราชทรงพระปรารภจะบูชามหายัญพราหมณ์ปุโรหิต จึงกราบทูลขอ เพื่อทรงระงับโจรผู้ร้ายเสี้ยนหนามแห่งแผ่นดินให้ราบคาบ ยังพระราชอาณาเขตให้เกษมสงบเป็น เบื้องต้นก่อน แลกราบทูลแนะอุบายถวาย พระเจ้ามหาวิชิตราชทรงทำตาม ระงับเสี้ยนหนาม แผ่นดินราบคาบ ยังประชาราษฎร์ให้อยู่ด้วยความสุขเกษมที่แสดงว่ายังบุตรให้ฟ้อนอยู่ที่อก อยู่ ราวกับไม่ต้องลงลิ่มประตูเรือน ดังชักมาถวายวิสัชนาแล้วในอธิการแห่งสหกรณ์ แต่นั้นจึงทรงบูชา มหายัญสำด้วยดี, ประชาราษฎร์ยกพระเจ้ามหาสมมติราชผู้เป็นเจ้าปกครอง แลยอมแบ่งผลแห่ง การงานของตนถวายเป็นราชพลี ก็เพื่อว่าจะได้ทรงรักษาความสงบแห่งพวกตนที่ไม่อาจทำตาม ลำพังตนเองได้ เนื่องจากประเพณีนี้ ท่านผู้ครองอาณาจักรตั้งกฎหมายไว้ เพื่อลงโทษผู้ทำผิดแล ระงับวิวาทเรื่องทรัพย์ กับรักษาสิทธิ์แลอิสรภาพของทวยประชา ตั้งศาลไว้พิจารณาชี้ขาด จัด อารักขาเพื่อป้องกันอุบาทว์ภยันตรายแก่โจรผู้ร้าย แลจัดการอย่างอื่นอีก ก็เพื่อรักษาความสงบใน ภายใน จัดเสนาสะสมศัสตรวุธยุทธภัณฑ์เสบียงพาหนะแลอื่น ๆ ก็ดี ผูกไมตรีมีสัญญาต่อกันกับ ต่างอาณาจักรก็ดี ก็เพื่อรักษาความสงบภายนอก, สันติเป็นผลต้นเค้าที่มุ่งหมายแห่งรัฐประศาสน์ สำเร็จด้วยอำนาจกำลังทรัพย์อันพึงนับมิได้ ทั้งด้วยสติปัญญาอุตสาหะสามารถแลสหกรณ์ เป็น กิจอันจะพึงทำก่อนอย่างอื่นทั้งนั้น ๆ ในทางคดีธรรม สันติเป็นต้นเค้าแห่งพระพุทธศาสนา มีพุทธภาษิตวางไว้เป็นหลักว่า สนฺติ สุสิกเขยย จึงสำเหนียกด้วยดีถึงความสงบนั้นแล อีกข้อหนึ่งว่า สนฺติมคฺคเมว พรูหย จงพูนทางแห่งความสงบนั่นเที่ยว, อันผู้ปฏิบัติพระพุทธศาสนาจะประกอบกิจก็ดี จะประพฤติกิริยา ก็ดี จะทำใจก็ดี อย่างใดอย่างหนึ่งจึงมุ่งความสงบเป็นที่ตั้ง สมเด็จพระบรมศาสดาทรงบัญญัติ สิกขาบท ก็เพื่อระงับอาสวะโทษอันเกิดขึ้นแล้วแลเพื่อระวังอาสวะอันพึงเกิดขึ้นอีก โดยใจความเพื่อ รักษาความสงบ. ในท้ายพระปาฏิโมกข์ อันสงฆ์สวดทุกกึ่งเดือน สำแดงความข้อนี้ว่า ตตฺถ สพเพเหว สมคเคห์ สมุโมทมาเนหิ อวิวทมาเนหิ สิกขิตพพ์ แปลว่า อันภิกษุทั้งหลาย ทั้งมวลแล จึงเป็นผู้พร้อมเพรียงกัน ชอบพอกัน ไม่วิวาทกัน ศึกษาในสัตถุพจน์อันเป็นหลักสูตร นั้น ดังนี้ ฝ่ายคฤหัสถ์ทรงบัญญัติศีลมีองค์ ๕ คือเว้น จากผลาญชีวิต เว้นจากทำโจรกรรม เว้นจากประพฤติผิดในกาม เว้นจากการกล่าวเท็จ เว้นจากดื่มน้ำเมา ก็เพื่อความอยู่เป็นสุขแห่ง มหาชน, การบำเพ็ญจิตตสิกขา ศึกษาทางจิต ได้แก่จำเพ็ญภาวนา ก็เพื่อรักษาความ